Polska przystąpiła do drugiej analizy postępów z realizacji Agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych 2030 i jej 17 celów zrównoważonego rozwoju. Projekt Raportu w tej sprawie przygotowało Ministerstwo Rozwoju i Technologii, do którego wiceprzewodnicząca OPZZ, Barbara Popielarz przekazała w imieniu OPZZ uwagi. Pierwszy Raport z postępów w realizacji przez Polskę Agendy ONZ 2030 wykonano w 2018 r. a więc trzy lata po jej przyjęciu przez tę organizację. Raport jest przekazywany przez rząd Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Więcej o Agendzie ONZ można przeczytać pod tym linkiem: https://kampania17celow.pl/agenda-2030/

OPZZ w swojej opinii skupiło się m.in. na mankamentach dokumentu to jest braku zawarcia w nim aspektów pracowniczych, w tym pominięcia kwestii wynagradzania pracowników oraz jakości dialogu społecznego oraz sposobie tworzenia projektu Raportu. Są one bowiem istotne z punktu widzenia wypełnienia przez Polskę Celów zrównoważonego rozwoju przyjętych w ramach ONZ. W tych obszarach OPZZ uznało, że postępy realizacji Agendy ONZ są niewystarczające a czas pozostały do wypełnienia Celów zrównoważonego rozwoju (2030 r.) uprawnia nas do oczekiwania podjęcia efektywnych działań publicznych.

Związki zawodowe nie zostały włączone w proces przygotowania projektu Raportu. Choć Ministerstwo wybrało model partycypacyjny tworzenia dokumentu a Raport zawiera rozdziały przygotowane przez różne grupy interesariuszy (biznes, młodzież, organizacje pozarządowe) to jego treść nie uwzględnia głosu związków zawodowych. Mimo, że stanowią one istotne organizacje pozarządowe z punktu widzenia ich umocowania prawnego (Konstytucja RP) oraz liczby reprezentowanych osób (zrzeszają 1,5 mln osób i reprezentują wszystkich pracowników). Niewłączenie związków zawodowych na etapie tworzenia Raportu spowodowało, że w dokumencie widoczne jest pominięcie spraw pracowniczych i związkowych, istotnych z punktu widzenia osiągnięcia Celów Agendy ONZ i zrównoważonego rozwoju kraju.

OPZZ oceniło działania rządu w ostatnich latach w obszarze poprawy warunków pracy i płacy pracowników sfery finansów publicznych z punktu widzenia Celów zrównoważonego rozwoju. W naszej ocenie, osią budowania odporności na przyszłe kryzysy a przez to efektywna realizacja Agendy 2030 powinna być inwestycja we wzrost jakości usług publicznych oraz poprawę warunków zatrudnienia w sferze finansów publicznych, w tym poprzez podniesienie wynagrodzeń pracowników tej sfery i takie zmiany w systemie ich wynagradzania, które uwzględnią ich tzw. spłaszczeniu. Sektor publiczny decyduje bowiem o sile instytucjonalnej państwa oraz jakości życia jego obywateli stwarzając jednocześnie podstawy do zrównoważonego rozwoju kraju.

Krytycznie oceniliśmy fakt, że Raport praktycznie pomija kwestie warunków zatrudnienia pracowników w gospodarce i wyzwań w tym zakresie. W dokumencie brakuje refleksji na temat roli godnej pracy i godziwego wynagrodzenia pracowników w realizacji Celów Agendy ONZ, kształtowaniu zrównoważonego rozwoju kraju oraz zadań państwa w obszarze budowania warunków i postaw w sprzyjających godnej pracy w gospodarce. W konsekwencji, w projekcie Raportu nie przedstawiono działań na rzecz pracowników, w tym wzrostu jakości zatrudnienia, przestrzegania praw pracowniczych i związkowych. To niepokojące, zwłaszcza uwzględniając obecny kryzys inflacyjny, który negatywnie wpływa na poziom wynagrodzeń pracowników i stwarza ryzyko dla wypełnienia Celu 8. Agendy pn. Wzrost gospodarczy i godna praca. Raport powinien konsekwentnie wskazać na działania sprzyjające szybszemu wzrostowi wynagrodzeń oraz wzmocnieniu roli dialogu społecznego (rokowania zbiorowe) w tym procesie, ponieważ gwarantują one zrównoważony rozwój przedsiębiorstw. Musimy działać w większym stopniu na rzecz ograniczenia skali ubóstwa pracujących. Odpowiednie wdrożenie dyrektywy w sprawie adekwatnych plac minimalnych w UE należy wskazać jako jedno z właściwych ku temu narzędzi. Zrównoważony wzrost gospodarczy oznacza według OPZZ, że efekty wzrostu gospodarczego i zyski przedsiębiorstw powinny być dzielone w bardziej społecznie odpowiedzialny sposób aniżeli obecnie. Udział płac w PKB powinien, w naszej ocenie wzrosnąć, stąd m.in. postulat OPZZ wypracowania ustawowego mechanizmu negocjacji wzrostu wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw. W swojej opinii, OPZZ oceniło również działania rządu na rzecz równości płac, postulując o podjęcie dodatkowych działań powodujących ograniczenie luki płacowej w Polsce.

Uznaliśmy, że odnotowane w Raporcie zmiany w systemie podatkowym dokonane w ostatnim czasie, mimo ich dobrego kierunku, nie powinny być stanowić ostatniego kroku w procesie kształtowania tego systemu celem osiągnięcia sprawiedliwości społecznej a przez to osiągnięcia Celu 10. Agendy ONZ.Nadal potrzebne w ocenie OPZZ są działania, które premiować będą pod względem podatkowym zatrudnienie na umowę o pracę, podniosą pracownicze koszty uzyskania przychodu, zwiększą w systemie podatkowym progresję (np. poprzez wprowadzenie dodatkowych progów i stawek w podatku PIT) oraz uwzględnią potrzebę mechanizmu waloryzującego jego główne parametry. Zwiększyły się bowiem w Polsce nierówności dochodowe. W 2021 r. przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na osobę w grupie 20% osób o najwyższych dochodach był 6,3 raza wyższy (w 2020 r. – 5,6 raza) wyższy od analogicznego dochodu 20% osób uzyskujących najniższe dochody. Oznacza to pogłębiający się wzrost dysproporcji dochodowych pomiędzy osobami najbogatszymi i najbiedniejszymi.

OPZZ zwróciło się również o uzupełnienie Raportu o planowane działania w obszarze mieszkalnictwa, celem zwiększenia skali budownictwa komunalnego i na wynajem,

Zwróciliśmy uwagę, że w Raporcie brakuje odniesienia do sprawiedliwej transformacji gospodarki w związku z wyzwaniami klimatycznymi (Cel 7. Czysta i dostępna energia). Nie wskazuje się wyzwań związanych z przekształceniami miejsc pracy w ramach adaptacji gospodarki do unijnych zobowiązań klimatycznych i potrzeby osiągnięcia sprawiedliwości społecznej tego procesu a także działań przeciwdziałających ubóstwu energetycznemu. Raport nie przedstawia również działań na rzecz sprawiedliwej transformacji cyfrowej, które pozwoliłyby pracownikom zaadaptować się do zmian polegających na cyfryzacji procesów gospodarczych. Uważamy, ze w tym zakresie należy działać na rzecz ochrony zatrudnienia oraz uniknięcia wykluczenia cyfrowego.

W końcu, przypomnieliśmy rządowi o konieczności poprawy jakości konsultacji społecznych w procesie stanowienia prawa oraz negatywnie oceniliśmy brak postępów w tym zakresie. Potwierdzają to ostatnie dane Banku Światowego. Poprawa jakości stanowionego prawa, w tym poprzez polepszenie realizacji obowiązku konsultacji społecznych oraz bardziej efektywne włączenie partnerów społecznych w kształtowanie polityk państwa przyczyniłoby się do wzrostu produktywności realizacji Celów zrównoważonego rozwoju Agendy 2030, w tym np. Celu 16., Celu 8. czy Celu 9.

(KP)