Po kilku latach starań ze strony Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych (EKZZ) do prac w Parlamencie Europejskim trafił szkic Dyrektywy o Sprawiedliwej Transformacji, która na poziomie całej Unii ma regulować kwestie społeczne zmian związanych z politykami w zakresie energii i klimatu, ale także digitalizacji i AI.

Maciej Zaboronek – Wydział Polityki Gospodarczej OPZZ, zastępca członka Komisji ds. Sprawiedliwej Transformacji EKZZ

10 września 2025 odbyło się spotkanie Komisji ds. Sprawiedliwej Transformacji EKZZ, którego głównym tematem było podsumowanie stanu prac nad Dyrektywą. Potrzebę utworzenia takiego dokumentu wyraził Kongres EKZZ w maju 2023 r., a inicjatywa ta została poparta m.in. w opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w grudniu 2023 r. czy stanowisku Belgijskiej prezydencji Unii Europejskiej z grudnia 2024 r.

Obecnie prace trwają w Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (EMPL) w Parlamencie Europejskim. Szkic Dyrektywy został przedstawiony 2 września br. i zbierane są do niego poprawki na poziomie Komisji.

W czerwcu 2025 ukazał się projekt Dyrektywy przygotowany przez brukselskie biuro Fundacji im. Friedricha Eberta, będący punktem wyjścia do prac ze strony EKZZ. Projekt zawiera liczne korzystne i oczekiwane przez pracowników zapisy w kilku kategoriach:

Prawa pracowników

  • Pracownicy mają mieć prawo do informacji i konsultacji na temat planowanych zmian w firmach.
  • Zwolnienia mają być ostatecznością — priorytetem są przekwalifikowanie, przesunięcia i inne alternatywy.
  • Wprowadzenie indywidualnego prawa do płatnych szkoleń w czasie pracy.

Plany transformacji

  • Firmy muszą przygotować plany transformacji klimatycznej i cyfrowej, uwzględniające wpływ na zatrudnienie.
  • Plany te mają być konsultowane z pracownikami i zgłaszane do nowego Obserwatorium Sprawiedliwej Transformacji UE.

Polityka publiczna

  • Państwa członkowskie mają obowiązek opracowania strategii sprawiedliwej transformacji na poziomie krajowym i regionalnym.
  • Negocjacje zbiorowe mają być wspierane jako narzędzie zarządzania zmianami.

Egzekwowanie i finansowanie

  • Przestrzeganie dyrektywy będzie warunkiem dostępu do funduszy UE i zamówień publicznych.
  • Przewidziano sankcje za naruszenia oraz możliwość stosowania korzystniejszych przepisów krajowych.

Projekt zaproponowany przez Komisję EMPL jest, póki co, łagodniejszy w wyrazie niż wskazania EKZZ i zamiast poleceń dla krajów i firm zawiera rekomendacje, nie jest też tak stanowczy jeśli chodzi o egzekwowanie i kary za nie wywiązywanie się z proponowanych zapisów.

Prace nad treścią Dyrektywy będą trwały w najbliższych tygodniach w Komisji EMPL, a jeśli treść zostanie przegłosowana na tym poziomie – trafi pod głosowanie plenarne Parlamentu Europejskiego i zostanie przedstawiona Komisji Europejskiej. Droga do przyjęcia dokumentu jest jeszcze daleka, ale wkroczyła już na poziom polityczny i doprowadzenie jej do końca byłoby dużą korzyścią dla pracowników w Europie, a szczególnie w Polsce.