W odpowiedzi na prośbę ministra energii, wiceprzewodnicząca OPZZ, Barbara Popielarz, przedstawiła ocenę OPZZ projektu Białej Księgi Zrównoważonej Transformacji regionów węglowych w Polsce w latach w latach 2025-2049.
Dwa lata po uruchomieniu Funduszu Sprawiedliwej Transformacji dokument podsumowuje dotychczasowe działania Funduszu i wyzwania związane z transformacją regionów węglowych. Określa też kolejne kroki i korekty, które umożliwią sprawiedliwą transformację. Tego typu dokument to dobra praktyka administracji publicznej, warta dostrzeżenia.
W opinii OPZZ zwrócił uwagę m.in. na potrzebę równego systemu zabezpieczeń dla wszystkich pracowników kopalń w Polsce i przedstawił postulat rozszerzenia instrumentów wsparcia związanych z transformacją na wszystkich pracowników kopalń, niezależnie od rodzaju własności m.in. z takich przedsiębiorstw jak Lubelski Węgiel „Bogdanka” S.A., Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. oraz Przedsiębiorstwo Górnicze Silesia Sp. z o.o.
Skierowaliśmy uwagę Ministerstwa Energii na potrzebę wsparcia dla pracowników zaplecza górniczego. Uważamy, że konieczne jest rozszerzenie form wsparcia – takich jak programy przekwalifikowania, odprawy, doradztwo zawodowe czy preferencyjne warunki zatrudnienia w innych sektorach – również na pracowników firm zależnych od górnictwa. Tylko kompleksowe podejście do transformacji zapewni sprawiedliwość społeczną i pozwoli uniknąć marginalizacji tysięcy osób, które przez lata współtworzyły zaplecze polskiego górnictwa.
Za istotną uważamy także efektywną koordynację procesu transformacji. Obecny brak jednego podmiotu odpowiedzialnego z transformację i rozproszenie w kilku ministerstwach kompetencji w tym obszarze powoduje działania są często niespójne, fragmentaryczne i nie łączą się w długofalową strategię. Taki podział kompetencji między poszczególne ministerstwa utrudnia także skuteczne zarządzanie środkami finansowymi na transformację regionów węglowych, ogranicza dialog społeczny i osłabia zaufanie lokalnych społeczności do procesu zmian. Przykładem rozwiązania tego problemu jest, Instytut Sprawiedliwej Transformacji w Hiszpanii, który działa jako ośrodek koordynujący działania transformacyjne w regionach pogórniczych i ogólnokrajowo. Instytut nie tylko zarządza środkami publicznymi, ale także wspiera lokalne projekty, prowadzi dialog z partnerami społecznymi i monitoruje efekty transformacji.
Ponadto, wskazaliśmy na potrzebę znaczącego zwiększenia nakładów na transformację bowiem środku z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji będą niewystarczające. W Niemczech uruchomiono, poza funduszami unijnymi, środki krajowe, a skala planowanego finansowania procesu transformacji jest o wiele wyższa aniżeli planuje się w Polsce, przy znacząco niższym zatrudnieniu w tymże kraju w sektorze wydobywczym aniżeli w Polsce. Tymczasem w Polsce zupełnie pozbawione środków na transformację są regiony szczególnie narażone na problemy wynikające z jej realizacji takie jak Zagłębie Konińskie, rejon Bełchatowa, Zagłębie Lubelskie czy Zagłębie Turoszowskie, przy czym dwa ostatnie nie są objęte nawet Funduszem Sprawiedliwej Transformacji. OPZZ podkreślił przy tym dobrą praktykę funkcjonującą w Niemczech polegającą na rzeczywistym włączeniu partnerów społecznych w proces realizacji transformacji.
Zwróciliśmy także uwagę na postulat Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych przyjęcia na forum unijnym dyrektywy o sprawiedliwej transformacji, która powinna zawierać regulacje pozwalające na sprawiedliwą społecznie transformację, w tym efektywne wydatkowanie środków przeznaczonych na ten cel.
(oprac. KP)
