10 listopada obchodzimy jest Dzień Równych Płac, którego celem jest zwrócenie uwagi na nierówności w wynagrodzeniach między kobietami a mężczyznami. Wydarzenia promujące równość organizuje zarówno Unia Europejska jak i Organizacja Narodów Zjednoczonych.

Różne wynagrodzenie kobiet i mężczyzn za tą samą pracę to dyskryminacja ze względu na płeć. W maju br. mediana wynagrodzeń wynosiła wg GUS ogółem 7082 zł jednak przypadku mężczyzn wyniosła 7.299,68 zł (103,1 proc. wartości ogółem), natomiast wśród kobiet - 6.897,36 zł (97,4 proc. wartości ogółem). Zatem mediana różnica płacowa między płciami wynosiła 5,7 proc.Ostatnie dane roczne pochodzą z 2023 r. i wskazują, że luka płacowa między kobietami a mężczyznami w Polsce wynosiła 7,8 proc., co oznacza, że kobiety zarabiały średnio mniej za godzinę pracy niż mężczyźni. To dano ogólne, przykładowo największa luka płacowa występowała w branży finansowej i ubezpieczeniowej (27,6 proc.) oraz w informacji i komunikacji (24,8 proc.). Im wyższe wynagrodzenie, tym wyższa luka płacowa między płciami. Jeśli skorygujemy lukę płacową o takie elementy jak np. wykształcenie jest ona tym bardziej niekorzystna dla kobiet.

Zlikwidowanie luki płacowej między kobietami a mężczyznami to nie tylko kwestia sprawiedliwości - to przestrzeganie w praktyce praw człowieka i budowanie fundamentu sprawiedliwości społecznej i gospodarczej. Brak świadomości różnic płacowych i negatywnych konsekwencji tego zjawiska jest duża. Brak jawności płac na określonych stanowiskach powoduje niewiedzę o dyskryminacji, co utrudnia zrozumienie negatywnych konsekwencji społecznych i ekonomicznych tego zjawiska a także działania egzekwujące równość.

Należy zacząć zatem od podstaw: budowania świadomości samego problemu nierówności, biznesowych korzyści płynących z różnorodności oraz przekazania pracownikom i pracodawcom praktycznych informacji o sposobach redukcji nierówności płacowych osób wykonujących tą samą pracę. Kwestia równości w miejscu pracy to nie tylko zapewnienie równości płac, ale także tworzenie środowiska dla równego traktowania pracowników, zapewniającego im równych szans rozwoju i dostępu do kluczowych szkoleń.

W Polsce mamy silne, konstytucyjne i ustawowe przepisy dotyczące równego traktowania. Niestety nie są one przestrzegane i skutecznie egzekwowane. Rządy muszą również realizować Cel Zrównoważonego Rozwoju Agendy ONZ 2030 nr 8.5 dotyczący „pełnego zatrudnienia i godnej pracy za równe wynagrodzenie”. Deklaracja Ministerialna Forum Politycznego Wysokiego Szczebla Agendy ONZ z 2025 roku zawiera wyraźne zobowiązania dotyczące równego wynagrodzenia. W Deklaracji po raz pierwszy ministrowie pracy i zatrudnienia grupy G20 zobowiązali się do stopniowego zmniejszania luki płacowej między kobietami a mężczyznami, planując redukcję o 15% do 2035 roku, z punktem środkowym przeglądu i możliwym wzrostem do 35% do 2035 roku, a także zachęcili członków do przystąpienia do Międzynarodowej Koalicji na rzecz Równego Wynagrodzenia (EPIC). Te słowa muszą zostać przekute przez rządy państw w konkretne działania.

UE przyjęła 10 maja 2023 r. dyrektywę w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania. Mamy czas do połowy następnego roku implementować jej przepisy do krajowego porządku prawnego. Ministerstwo Rodziny i Pracy i Polityki Społecznej zadeklarowało przedstawienie projektu w tej sprawie do końca tego roku. Od tego jak bardzo przepisy będą uwzględniać krajową strukturę przedsiębiorstw – z dominującą rolą mikro i małych firm oraz praktyki na rynku pracy będzie zależeć ich skuteczność w zwiększeniu przejrzystości wynagrodzeń a przez to ograniczeniu nierówności płacowych.

Związki zawodowe już teraz mogą działać w celu zmniejszenia luki płacowej poprzez uzyskiwanie informacji o strukturze płacowej w przedsiębiorstwie oraz uwzględniając je w dialogu z pracodawcą, w tym w negocjacjach płacowych. Mogą stać się także ambasadorami tematu równego traktowania przekazując wiedzę dotyczącą zasady równa płaca za tą samą pracę.

Aby lepiej przygotować się do stosowania dyrektywy w praktyce OPZZ realizuje wraz ze związkami zawodowymi z państw UE projekt dofinansowany ze środków unijnych pn. Mind the gap. Projekt nie tylko pozwolił na wymianę doświadczeń i przygotowanie działań służących implementacji dyrektywy. Umożliwił także przygotowanie podręcznika dla członków związków zawodowych, który przybliża kwestie związane z luką płacową.

Podręcznik jest do pobrania tutaj Mini poradnik – Mind the Gap. Informacje dotyczące projektu można zobaczyć tu: Mind the Gap.

“Funded by the European Union. Views and opinions expressed are however those of the author(s) only, and do not necessarily reflect those of the European Union or European Commission. Neither the European Union nor the granting authority can be held responsible for them.”


(KP)