Delegaci z Finlandii, Szwecji, Norwegii i Islandii, reprezentujący największe związki zawodowe z różnych sektorów – edukacji, nauki, przemysłu, energetyki, mediów, transportu morskiego i budżetówki - zaplanowali szereg spotkań z przedstawicielami różnych środowisk i organizacji, aby wyrobić sobie obiektywny obraz dotyczący warunków pracy w Polsce.
Dyskusja prowadzona była wokół kilku ważnych zagadnień.
Wpływ polityki oszczędnościowej rządu na związki zawodowe
Skumulowana inflacja w latach 2021-2023 wyniesie ponad 30%, jednocześnie w2021 roku podwyżki w sferze budżetowej były zamrożone, w roku ubiegłym fundusz płac wzrósł o 4,4%, w tym roku wzrośnie o 7,8%. Jednocześnie nastąpił znaczny wzrost płacy minimalnej w Polsce. Doprowadza to do sytuacji, w której rzesza dobrze wykształconych urzędników zarobiłaby więcej jako początkujący pracownik supermarketu. W podobnej sytuacji są nauczyciele rozpoczynający pracę w szkole. Wpływa to negatywnie na jakość i warunki pracy w edukacji, ponieważ zmusza nauczycieli do pracy na więcej niż jeden etat, aby utrzymać siebie i swoje rodziny – szczególnie w dużych miastach, w których koszty utrzymania są wyższe. Powoduje to niewielkie zainteresowanie młodych absolwentów uczelni tym zawodem, poważne problemy kadrowe w szkołach, oraz brak wymiany pokoleniowej wśród nauczycieli. W wielu szkołach klasy są przepełnione i nauczyciele nie mają możliwości skupienia się na rozwoju zainteresowań i umiejętności, czy udzieleniu pomocy dzieciom o specjalnych potrzebach. Szkoła staje się dla dzieci coraz mniej przyjaznym miejscem.
Zmiany w sytuacji związków zawodowych
Dialog społeczny wyraźnie się osłabia. Przykładem jest podpisane 7 czerwca 2023przez rząd i NSZZ ,,Solidarność” dwustronne porozumienie. Jako OPZZ bardzo ubolewamy nad tym, że rząd dyskutuje o ważnych sprawach tylko z jednym związkiem zawodowym z pominięciem OPZZ i FZZ. Przekłada się to na jakość zawartych ustaleń. Pracownicy szybko policzyli, że porozumienie, które zarówno ,,Solidarność”, jak i prorządowe media opisywały jako wielki sukces, zapewniało wzrost wynagrodzeń na poziomie znacznie niższym niż wzrost płacy minimalnej.
Rozzłościło to wielu nauczycieli i pracowników budżetówki, którzy dali temu wyraz, protestując 1 września pod gmachem Ministerstwa Edukacji i Nauki, a także podczas Marszu Gniewu na KPRM 15 września. OPZZ jest otwarte na współpracę, ponieważ najważniejsze jest dobro pracownika. OPZZ i FZZ wspólnie ściągnęły do Warszawy tysiące związkowców, by sprzeciwić się niesprawiedliwemu i krzywdzącemu wygasającemu charakterowi emerytur stażowych. ,,Solidarność” nie chciała wspólnie z nami wyjść na ulice, za to kiedy rząd ugiął się pod naszą presją w tej sprawie wywalczenie tego przypisała sobie.
Nowe obszary, w których związki zawodowe pomagają członkom
Szczególnie w oświacie odnotowujemy większą liczbę komisji dyscyplinarnych i sporów. Nauczyciele, którzy sprzeciwiają się rządowi są represjonowani. Przykładem jest sprawa Pani Iwony Ochockiej, dyrektorki szkoły niepublicznej, w sprawie której Kuratorium Oświaty wszczęło postępowanie dyscyplinarne za udział w Strajku Kobiet. Z pracy w państwowej spółce zwolniono jej męża. Nowym wyzwaniem dla związków zawodowych w Polsce stała się migracja.
Pod skrzydłami OPZZ funkcjonuje Międzyzakładowy Związek Pracowników Ukraińskich w Polsce, który pomaga chronić przed dyskryminacją i nadużyciami ze strony pracodawców. Takiego wsparcia udzielają również zakładowe organizacje związkowe będące częścią OPZZ. Polska udzieliła schronienia ponad milionowi Ukraińców. Ukraińskie dzieci, często po traumatycznych przeżyciach, wyrwane ze swojego domu i środowiska, rozpoczęły naukę w szkołach, do czego zupełnie nie przygotowano nauczycieli i nie udzielono im w tym wsparcia. Cele związane ze zmianami klimatycznymi, które wpływają na politykę rządu w sektorze energetycznym i wydobywczym są dla nas również znacznym wyzwaniem by zadbać o interesy zatrudnionych w tych branżach pracowników.
Warunki pracy pracowników LGBTQ+
Polskie społeczeństwo w przeważającej większości jest tolerancyjne w stosunku do osób o orientacji innej niż heteroseksualna. Obserwujemy jednak szereg działań ze strony prawicowych polityków i przedstawicieli Kościoła wymierzonych, a nawet wrogich w stosunku do takich osób. Jedną z takich inicjatyw było ustanawianie ,,Stref wolnych od LGBT” w samorządach. Szczególnym obszarem w którym osoby LGBTQ+ są na cenzurowanym jest szkoła. Minister chce zakazać edukacji o zagrożeniach związanych z seksem i inicjatyw propagujących tolerancję dla odmienności. W szkołach w których dyrektorzy włączyli się w działania, dzięki którym zmniejsza się ryzyko przemocy psychicznej i fizycznej wobec nieheteroseksualnej młodzieży przeprowadzane były kontrole. W ubiegłym roku odnotowaliśmy w Polsce rekordową ilość prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży –przeszło 2 tys. Statystyka ta bije na alarm i wzywa nasz wszystkich do walki o to, by każde dziecko w szkole czuło się akceptowane.
Na drugim biegunie jest wiele korporacji, które angażują się w działania na rzecz tolerancji dla osób LGBTQ+, a nawet podejmują zdecydowane działania, kiedy dochodzi do mowy nienawiści. Dla przedstawicieli skandynawskich organizacji związkowych, wiele przytaczanych przykładów było szokujących. Jednak nawet nasi rozmówcy nie kryli obaw o przyszłość.
Również w krajach skandynawskich widoczne jest przesunięcie preferencji politycznych w stronę prawicy. We wrześniu ugrupowania prawicowe zdobyły najwięcej głosów w wyborach samorządowych w Norwegii. W Szwecji skrajna prawica jest trzecią siłą w rządzie. Związkowcy spodziewają się prywatyzacji przedszkoli, szkół, szpitali, czy domów opieki –ponieważ kwestia ta jest często poruszana przez polityków prawicy. Obawiają się również zmian w prawie pracy które są szczególnie korzystne dla pracowników, np. regulacji które znacznie ograniczają możliwość zatrudnienia na czas określony i wymuszają ich szybkie przekształcenie na umowy na czas nieokreślony. W Islandii największe obawy związkowców dotyczą prywatyzacji banków, ponieważ przeprowadzona w tym kraju prywatyzacja banku centralnego doprowadziła do poważnego kryzysu w gospodarce.
Kristian Vilhelm Eger Mollestad – wiceprzewodniczący Forskerforbundet, największego w Norwegii związku zawodowego skupiającego naukowców oraz innych pracowników uniwersytetów i szkół wyższych powiedział, że spotkanie dostarczyło całej grupie sporo wiedzy o problemach polskich pracowników, szczególnie jeśli chodzi o sytuację osób LGBTQ+. Dla nas to spotkanie było bardzo wartościowe, a wsparcie koleżanek i kolegów umocniło nas w walce o godność i szacunek dla wszystkich pracowników.
