Norbert Kusiak, dyrektor Wydziału polityki gospodarczej
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych z zadowoleniem przyjmujemy fakt, że projekt ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę stanowi istotny krok w kierunku poprawy warunków pracy w Polsce. Jednocześnie OPZZ zgłosiło szereg uwag mających na celu dalsze doprecyzowanie przepisów. Mamy nadzieję, że dzięki naszej opinii ostateczna wersja ustawy będzie lepsza i bardziej precyzyjna niż obecne regulacje. Wierzymy, że proponowane przez nas zmiany przyczynią się do zwiększenia ochrony pracowników.
OPZZ pozytywnie oceniło utrzymanie obowiązującego mechanizmu i trybu ustalania wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, wzmocnionych przez mechanizm orientacyjnej wartości referencyjnej na poziomie 55 proc. prognozowanej wysokości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Za istotny uznaliśmy ponadto proponowany mechanizm aktualizacji płacy minimalnej, który zapewnia, że wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę może być dostosowywana do dynamicznie zmieniających się warunków rynkowych i inflacji. Proces ten umożliwi partnerom społecznym aktywny udział w negocjacjach i kształtowaniu polityki wynagrodzeń. Niemniej jednak w ślad za proponowanymi zmianami powinno nastąpić wzmocnienie rokowań zbiorowych. Takie działanie przyczyni się m.in. do ograniczenia zjawiska spłaszczenia wynagrodzeń i poprawy sytuacji pracowników oraz stworzenia bardziej sprawiedliwego systemu wynagradzania.
OPZZ popiera rozwiązanie zawarte w projekcie ustawy polegające na ustanowieniu minimalnego wynagrodzenia za pracę kategorią jednoskładnikową, wynagrodzeniem zasadniczym. Stanowi to realizację zgłaszanego od wielu lat przez OPZZ postulatu. Uznanie, że płaca minimalna stanowi płacę zasadniczą spełnia oczekiwania OPZZ, które od lat sygnalizuje nieskuteczną ochronę praw pracowników. Należy jednak zauważyć, że ustanowienie minimalnego wynagrodzenia za pracę jako płacy zasadniczej, choć słuszne i społecznie oczekiwane, niesie ze sobą ryzyko dalszego spłaszczenia struktury wynagrodzeń w przedsiębiorstwach i sferze budżetowej. W związku z tym OPZZ oczekuje, że rząd w projekcie budżetu państwa na rok 2025 uwzględni odpowiednie środki przeciwdziałające temu zjawisku. Kluczem do poprawy sytuacji jest wzrost nakładów na usługi publiczne i zdecydowane podwyższenie wynagrodzeń w sferze budżetowej i samorządowej – znacząco powyżej dynamiki wzrostu płacy minimalnej w 2025 r. Zauważamy ponadto, że proponowany okres vacatio legis (1 stycznia 2026 r.) dla przepisów wprowadzających to rozwiązanie jest zbyt długi i powinien ulec skróceniu.
W ocenie OPZZ należy dokonać ponownej analizy przepisów projektu ustawy dotyczących aktualizacji minimalnego wynagrodzenia za pracę, ponieważ proponowane zapisy są nieczytelne, zarówno pod względem trybu postępowania, jak i spójności użytych pojęć.
Wątpliwości OPZZ budzi propozycja, zgodnie z którą Rada Dialogu Społecznego będzie pełnić rolę organu doradczego Rady Ministrów w kwestiach związanych z minimalnym wynagrodzeniem za pracę, w szczególności w zakresie jego ustalania i aktualizacji. Zauważamy, że taka konstrukcja rodzi poważny konflikt interesów oraz wprowadza niekonsekwencję w systemie legislacyjnym. Z jednej strony, strona rządowa, która jest częścią Rady Dialogu Społecznego, pełni rolę doradczą dla siebie samej w zakresie minimalnego wynagrodzenia. Z drugiej zaś związki zawodowe i pracodawcy, jako członkowie Rady Dialogu Społecznego, są jednocześnie stronami negocjującymi wysokość płacy minimalnej oraz doradcami rządu.
OPZZ postuluje dokonanie waloryzacji wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę, które zostało określone na poziomie 760 zł. Do kategorii najniższego wynagrodzenia za pracę odnoszą się zapisy wielu układów zbiorowych pracy oraz aktów wewnątrzzakładowych. Kwota ta nie zmieniła się od czasu uchwalenia w 2002 r. obowiązującej ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
OPZZ wnosi, aby przepisy dotyczące minimalnego wynagrodzenia za pracę objęły także osoby pełniące rolę pomocnika rolnika na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach. Zgodnie z tą ustawą, wykonywanie czynności na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach nie stanowi zatrudnienia w rozumieniu Kodeksu pracy. W ocenie OPZZ, rozszerzenie zakresu stosowania przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę na pomocnika rolnika jest uzasadnione, ponieważ obowiązkiem państwa jest ustalenie minimalnego wynagrodzenia za każdą pracę zarobkową.
W ocenie OPZZ zasadny jest krok ustawodawcy zmierzający do podwyższenia wysokości kar za naruszanie przepisów dotyczących wynagrodzeń. Uważamy, że kary powinny być wyższe i powiązane z wynikami finansowymi osiąganymi przez przedsiębiorcę, z jednoczesnym ustaleniem minimalnej wartości kary.
OPZZ wnioskuje ponadto o wykreślenie przepisów dotyczących ustanawiania zróżnicowanych stawek minimalnego wynagrodzenia za pracę i odliczeń od niego oraz raportowania Komisji Europejskiej informacji na ten temat. Zauważamy, że takie zróżnicowanie jest niemożliwe w świetle postanowień Konstytucji RP, która stwierdza, że minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
OPZZ zgłosiło dodatkowo szereg uwag szczegółowych, które mają na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych oraz usunięcie rozbieżności w wykładni przepisów pomiędzy OPZZ a organizacjami pracodawców, w szczególności w zakresie ustalania wysokości wynagrodzenia minimalnego. Wprowadzenie proponowanych zmian pozwoli również na wykluczenie kolejnych wątpliwości interpretacyjnych wynikających z obowiązujących przepisów.
(nq)
