Michał Polakowski, Wydział Polityki Społecznej OPZZ
Uczestnicy panelu ‘Godne emerytury. Jakiej polityki społecznej potrzebujemy’ przyjrzeli się kondycji systemu emerytalnego i szerzej, systemu ubezpieczeń w Polsce, oraz rozwiązaniom, które mogą przyczynić się do podwyższania świadczeń emerytalnych. Zarówno posłanka Katarzyna Ueberhan, Przewodnicząca sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny jak i wiceprzewodniczący Sebastian Koćwin odnieśli się do kwestii rzekomego bankructwa Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zarządzanego przez ZUS, tłumacząc dlaczego FUS nie zbankrutuje. Reprezentant OPZZ podkreślał, że wypłata świadczeń przez ZUS jest gwarantowana przez państwo i biorąc to pod uwagę, bankructwo ZUS jest niemożliwe. Jednocześnie, podkreślił on, że polski system emerytalny stoi przed innym wyzwaniem – o ile finanse systemu emerytalnego będą się równoważyć, odbędzie się to kosztem wysokości (adekwatności świadczeń). Rodzi to realne ryzyko, że powszechny system emerytalny nie będzie spełniał międzynarodowych standardów, na przykład tych określonych w Konwencji 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy. Z kolei posłanka Ueberhan podkreśliła, że powtarzanie mitów o ‘upadku FUS’ może być strategią pewnych środowisk politycznych. Sytuacja finansowa FUS jest dobra, zwłaszcza jeśli chodzi o rosnące wpływy ze składek na ubezpieczenie społeczne, w tym te odprowadzane za zatrudnionych w Polsce migrantów.
W przypadku dzisiejszych 40-latków i młodszych pracowników, wysokość świadczeń z powszechnego systemu emerytalnego będzie ściśle powiązana z odprowadzonymi składkami oraz wiekiem przejścia na emeryturę. Pytania do panelistów dotyczyły tego, jakie instrumenty polityki społecznej w tak skonstruowanym systemie emerytalnym mogą przyczynić się do osiągania wyższych świadczeń. Oboje paneliści podkreślili, że o ile istotne jest wydłużanie aktywności zawodowej, nie może się to odbywać poprzez podnoszenie ustawowego wieku emerytalnego. Wiceprzewodniczący Koćwin wskazał na instrumenty, które mogą przyczynić się do kontynuacji pracy po przekroczeniu wieku emerytalnego, które postuluje OPZZ. Należą do nich na przykład zmiany składki na ubezpieczenie rentowe po przekroczeniu wieku emerytalnego i przekazanie jej na cele emerytalne czy też możliwość jednostronnego skrócenia wymiaru pracy. Jeśli zaś chodzi o okres aktywności zawodowej przed przekroczeniem wieku emerytalnego, do kluczowych kwestii należą pełne oskładkowanie umów cywilnoprawnych oraz osób samozatrudnionych przy jednoczesnym ograniczaniu powszechności występowania tych form. Posłanka Ueberhan wskazała na szereg rozwiązań wprowadzonych w ostatnim okresie, mających na celu ułatwienie aktywności zawodowej pracowników. Należą do nich instrumenty pozwalające godzić opiekę nad dziećmi i pracę zawodową, jak program Aktywny Rodzic i Aktywny Maluch, nowe regulacje polityki rynku pracy (Ustawa o rynku pracy i publicznych służbach zatrudnienia oraz Ustawa o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), które zasadniczo poszerzają krąg osób, które będą mogły być objęte wsparciem urzędów pracy. Podkreślono także wagę Państwowej Inspekcji Pracy jako instytucji stojącej na straży praw pracowniczych.
Wiceprzewodniczący Koćwin podniósł kwestię kluczową dla członków OPZZ, to jest działanie na rzecz rozwiązań dotyczących osób, które nie mogą kontynuować zatrudnienia z powodów zdrowotnych przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego. Wskazał on, że sukcesem OPZZ jest zagwarantowanie niewygasającego charakteru emerytur pomostowych, natomiast ważne są prace nad poszerzaniem katalogu prac o szczególnym charakterze i w szczególnych warunkach. Wynika to z drastycznego ograniczenia katalogu prac uprawniających do wcześniejszego przejścia na emeryturę ustawą z 2008 roku przy jednoczesnym niesatysfakcjonującym postępie technologicznym, mogącym odciążyć osoby pracujące w ciężkich warunkach. Drugą kluczową kwestią są emerytury stażowe. S. Koćwin wskazał, że projekt OPZZ nadal czeka na stanowisko rządu. Posłanka Ueberhan podkreśliła że popiera postulat wprowadzania emerytur stażowych, natomiast napotyka on na opór partii koalicyjnych. Równolegle do projektów złożonych już w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, toczą się odrębne dyskusje na temat parametrów emerytur stażowych ale także innych rozwiązań, które pełniłyby podobne funkcje.
Dyskusja zorganizowana przez OPZZ unaocznia, jak kompleksowym zagadnieniem jest polityka emerytalna, która z jednej strony gwarantuje wysoki standard życia na starość a jednocześnie odpowiada na zróżnicowane trajektorie pracowników na rynku pracy. Głosy w tej debacie dają nadzieję, że oba te cele są możliwe do zrealizowania.
(mp)
