W  lipcu 2025 r. przesłaliśmy – jako Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych – naszą opinię do Europejskiego Komitetu Praw Społecznych (ECSR) oraz do Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych (ETUC). Dokument dotyczy oceny krajowego sprawozdania Rządu RP z realizacji tzw. „pierwszej grupy” postanowień Europejskiej Karty Społecznej (EKS).

Stanowisko, opracowane przez Dział Prawny OPZZ, stanowi szczegółową analizę sytuacji pracowników w Polsce w świetle obowiązków wynikających z Karty. Zwracamy w nim uwagę na szereg poważnych uchybień oraz systemowych braków, które naruszają standardy Rady Europy w zakresie ochrony praw socjalnych.

Kluczowe problemy, które opisaliśmy w naszym stanowisku:

  • Nieskuteczny system sprawozdawczości – obecne zasady ograniczają liczbę monitorowanych praw i wyłączają z raportowania fundamentalne kwestie, takie jak prawo do zarobkowania czy ochrona przed zwolnieniem z pracy. Uważamy, że prowadzi to do naruszenia art. 21 Karty i uniemożliwia skuteczny nadzór międzynarodowy nad sytuacją pracowników w Polsce.
  • Prawo do sprawiedliwych warunków pracy (art. 2 EKS) – wskazujemy na nieakceptowalne przepisy pozwalające na pracę nawet do 24 godzin na dobę w systemie równoważnym oraz brak ochrony przed obciążającymi dyżurami domowymi. Podkreślamy, że takie rozwiązania są sprzeczne z zasadą ochrony zdrowia i życia pracownika.
  • Prawo do bezpiecznych i zdrowych warunków pracy (art. 3 EKS) – zwracamy uwagę na brak regulacji dotyczących maksymalnych temperatur w miejscu pracy, mimo coraz częstszych fal upałów. Postulujemy niezwłoczne zmiany w przepisach BHP.
  • Prawo do bycia offline – w Polsce wciąż brakuje przepisów gwarantujących pracownikowi realne prawo do „cyfrowego odłączenia” poza godzinami pracy. Wielu pracowników doświadcza presji ciągłej dyspozycyjności, co prowadzi do wypalenia zawodowego i narusza prawo do wypoczynku.
  • Równość w traktowaniu pracowników niepełnoetatowych (art. 4 EKS) – opisujemy praktykę polegającą na pozbawianiu pracowników zatrudnionych na część etatu dodatków za godziny ponadwymiarowe. Przypominamy o wyroku TSUE (C-660/20), który potwierdza, że takie działania są niezgodne z prawem UE.
  • Prawo do zrzeszania się (art. 5 EKS) – szczegółowo opisujemy przypadki, w których pracodawcy żądają nielegalnego dostępu do dokumentacji związkowej, a organy państwa pozostają bierne. Takie działania podważają fundamenty wolności związkowej w Polsce.
  • Prawo do wspólnych konsultacji i rokowań zbiorowych (art. 6 EKS) – opisujemy zanik realnego dialogu społecznego, iluzoryczność konsultacji legislacyjnych i stagnację w pracach nad ustawą o układach zbiorowych. Wskazujemy również na przypadki cenzurowania informacji przekazywanych przez pracodawców oraz wprowadzania tzw. lojalek z wysokimi karami za ujawnienie danych – co paraliżuje działalność związkową.
  • Prawo do strajku i sporu zbiorowego – krytykujemy zbyt szeroki katalog wyłączeń, które odbierają realne możliwości działania wielu grupom zawodowym, zwłaszcza w administracji publicznej i służbach mundurowych. Zwracamy uwagę na praktyczne problemy z uznawaniem sporów zbiorowych i brak efektywnej ochrony interesów pracowników.

Nasze postulaty

  • Wzywamy rząd RP oraz instytucje odpowiedzialne za legislację i egzekwowanie prawa do:
  • przywrócenia pełnej przejrzystości systemu sprawozdawczości wobec EKS,
  • nowelizacji Kodeksu pracy w zakresie prawa do odłączenia się,
  • pilnych zmian w przepisach BHP w związku ze zmianami klimatycznymi,
  • usunięcia dyskryminujących praktyk wobec pracowników niepełno-etatowych,
  • realnego zagwarantowania wolności związkowej i prawa do rokowań zbiorowych,
  • zapewnienia skuteczniejszej ochrony prawnej przed represjami wobec działaczy związkowych.

Pełna treść naszej opinii jest dostępna u Magdaleny Chojnowskiej z Wydziału Międzynarodowego OPZZ.