Każdego roku Komisja Europejska przyjmuje roczny program prac, w którym określa listę najważniejszych nowych inicjatyw politycznych i legislacyjnych na nadchodzący rok. Celem programu na 2026 r. jest uniezależnienie i zjednoczenie Europy oraz ochrona obywateli poprzez wzmacnianie gospodarki, bezpieczeństwa i praw socjalnych.
Europejski model społeczny – kluczowe inicjatywy
W kontekście europejskiego modelu społecznego Komisja zapowiedziała cztery zasadnicze działania:
- akt o wysokiej jakości miejscach pracy (Quality Jobs Act),
- pakiet dotyczący sprawiedliwej mobilności pracowników (Fair Labour Mobility Package),
- pakiet dotyczący edukacji,
- strategię przeciwdziałania ubóstwu.
Zgodnie z zapowiedzią Komisji: „Aby gospodarka była konkurencyjna, konieczne jest wzmocnienie pozycji pracowników. W tym celu zaproponujemy ustawę o wysokiej jakości miejscach pracy, która zapewni, że nowoczesne zatrudnienie będzie nadążać za nowoczesną gospodarką.”
(Commission Work Programme 2026, sekcja: Supporting people and strengthening Europe’s social model)
Nowy Quality Jobs Act ma zagwarantować, że praca w Europie pozostanie stabilna, bezpieczna i dostosowana do współczesnych zmian gospodarczych.
Z kolei Fair Labour Mobility Package, obejmujący inicjatywę Skills Mobility Initiative, ma zwiększyć przenośność kwalifikacji i zapewnić pracownikom możliwość korzystania z nowych szans zawodowych w dowolnym miejscu Unii.
Pakiet dotyczący edukacji ma przygotować przyszłe pokolenia do funkcjonowania w gospodarce opartej na wiedzy i umiejętnościach.
Po raz pierwszy w historii zapowiedziano również unijną strategię przeciwdziałania ubóstwu, której celem jest zmierzenie się ze strukturalnymi przyczynami wykluczenia społecznego i wzmocnienie usług wsparcia dla osób zagrożonych ubóstwem.
Wzmocnienie europejskiego modelu społecznego
W dokumencie Commission Work Programme 2026 Komisja podkreśla, że przyszłość Europy opiera się na: „people, their jobs, families and livelihoods” – ludziach, ich pracy, rodzinach i środkach utrzymania. Komisja wskazuje, że konkurencyjna gospodarka wymaga silnych praw pracowniczych i systemów ochrony socjalnej. W tym kontekście zapowiada również działania na rzecz:
- solidarności międzypokoleniowej (Intergenerational Fairness Strategy),
- wzmocnienia usług społecznych,
- wsparcia regionów i społeczności narażonych na wykluczenie.
Z perspektywy związków zawodowych, w tym OPZZ, dokument zawiera pozytywne propozycje dotyczące jakości pracy i mobilności, jednak pomija kilka kluczowych elementów europejskiej polityki społecznej:
- Brak odniesienia do Europejskiego Filaru Praw Socjalnych (EFPS).
Choć zapowiedziane inicjatywy dotyczą jakości pracy, edukacji i mobilności, w dokumencie nie wskazano, że są one częścią realizacji lub aktualizacji Filaru.
Tymczasem to właśnie EFPS, przyjęty w 2017 r., stanowi wspólny punkt odniesienia dla polityki społecznej wszystkich państw członkowskich.
Z perspektywy OPZZ to poważna luka – Filar zapewnia spójność między polityką gospodarczą a prawami pracowniczymi. - Transformacja bez sprawiedliwości społecznej.
Komisja akcentuje działania modernizacyjne i zieloną transformację, lecz skupia się głównie na sektorach przemysłowych i technologicznych, pomijając ludzi, którzy w nich pracują.
W dokumencie brakuje odniesień do:- - programów przekwalifikowania pracowników,
- - funduszy dla regionów w transformacji,
- - partnerstwa z organizacjami pracowniczymi w procesie zmian.
W rezultacie transformacja jest zapowiedziana, ale nie sprawiedliwa.
Nie towarzyszą jej instrumenty ochrony pracowników ani mechanizmy włączania partnerów społecznych.
- Brak odniesienia do dialogu społecznego i rokowań zbiorowych.
Dokument nie zawiera zapisów o roli partnerów społecznych w kształtowaniu inicjatyw dotyczących pracy i mobilności. - Brak refleksji nad wpływem technologii i sztucznej inteligencji na warunki pracy.
Pomimo że AI coraz silniej kształtuje rynek pracy, w programie brak zapowiedzi działań regulacyjnych w tym obszarze.
Program prac a oczekiwania OPZZ
OPZZ oczekuje, że Komisja Europejska:
- powiąże Quality Jobs Act z realizacją Europejskiego Filaru Praw Socjalnych,
- wprowadzi rozwiązania wspierające pracowników w procesach transformacji klimatycznej i cyfrowej,
- wzmocni dialog społeczny i prawo do rokowań zbiorowych,
- uwzględni regulacje dotyczące nowych form pracy, w tym algorytmicznego zarządzania,
- opracuje ramy walki z niestabilnym zatrudnieniem i dumpingiem społecznym.
Program prac Komisji Europejskiej na 2026 r. stanowi krok w stronę bardziej sprawiedliwej Europy, w której pracownicy są uznani za kluczowy filar konkurencyjności. Z perspektywy OPZZ to dobry kierunek, ale niewystarczający – bez silnego filaru społecznego, sprawiedliwej transformacji i rzeczywistego dialogu z partnerami społecznymi nie uda się osiągnąć trwałej równowagi między wzrostem gospodarczym a prawami człowieka w pracy.
Magdalena Chojnowska, Wydział Międzynarodowy OPZZ
