Komisja Gospodarki i Systemu Ekonomicznego OPZZ zrealizowała swoje obrady w formie zdalnej w dniu 13 kwietnia 2021 r. Posiedzenie zostało połączone z Branżą OPZZ Przemysł, ponieważ przedmiotem dyskusji były dokumenty pn. Polityka przemysłowa Polski - Komunikat i Biała Księga rozwoju przemysłu, nad którymi pracował rząd wraz z organizacjami przedsiębiorców.OPZZ stoi na stanowisku, że postulaty związków zawodowych powinny zostać uwzględnione w rządowej strategii przemysłowej. Dlatego rozpoczęło konsultacje wewnątrz organizacji, celem zebrania koniecznych propozycji propracowniczych na rzecz rozwoju tego sektora gospodarki.

Posiedzenie współprowadzili Zygmunt Mierzejewski, Przewodniczący Komisji, oraz Mirosław Grzybek, przewodniczący Branży OPZZ Przemysł. W obradach wzięli udział przewodniczący OPZZ, Andrzej Radzikowski oraz wiceprzewodniczący OPZZ, Piotr Ostrowski a także przewodniczący Zespołu problemowego ds. polityki gospodarczej i rynku pracy Rady Dialogu Społecznego, Leszek Miętek.

Punktem wyjścia dyskusji było podsumowanie realizacji przez rząd Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR), kluczowego dokumentu rozwoju państwa w średnim okresie czasu. Dokonał jej Dyrektor Wydziału Polityki Gospodarczej i Funduszy Strukturalnych OPZZ, Norbert Kusiak. Choć przedstawiciele rządu deklarują planową realizację SOR, to zarówno ocena postępów inicjatyw sztandarowych SOR, jak i wskaźników w niej zawarty pozwalają stwierdzić brak postępów. Przykładem jest choćby plan budowy aut elektrycznych czy wskaźniki takie jak PKB per capita, poziom wzrostu dochodów realnych, wysokość nakładów na badania i rozwój czy inwestycje. Niestety, Polska nie wydostała się z pułapki średniego dochodu, różnice w płacach polskich pracowników i pracowników w UE nadal znacząco się różnią, podobnie godzinowe koszty pracy. Nadal zatem nie konkurujemy innowacyjnością a niskimi płacami. Niepokojący jest również malejący udział wartości przemysłu w PKB przy wzroście wartości dodanej usług PKB. Silny przemysł jest nie tylko istotnym warunkiem kształtowania innowacyjności w gospodarce, ale także pozwala łagodniej przejść przez kryzys gospodarczy taki jak notowany w 2008 r. czy obecny, wynikający z pandemii COVID-19.

Prowadzenie przez państwo polityki przemysłowej jest w związku z tym obowiązkowe. Jak zauważył Wojciech Kozak, polityka ta powinna być stabilna (choćby z uwagi na inwestycje) oraz uwzględniać rolę pracowników i związków zawodowych. Ich rola powinna zostać określona w dokumentach strategicznych a one same zostać przygotowane w dialogu społecznym, przy wykorzystaniu ustaleń Trójstronnych Zespołów branżowych, RDS oraz Wojewódzkich Rad Dialogu Społecznego. Obecnie, brak dialogu społecznego jest widoczny w zarządzaniu procesami gospodarczymi. W strategii rozwoju przemysłu przewiduje się powstanie regionalnych rad przemysłowych, jednak bez udziału związków zawodowych i z pominięciem WRDS. Jak zauważył Józef Kawula, dotychczasowe postulaty sygnalizowane stronie rządowej na spotkaniach branżowych i na WRDS pozostają bez odzewu.

W przypadku sektora hutniczego i chemicznego, wyzwaniami są m.in. brak inwestycji, koszty surowców oraz opłat (za energię, wodę oraz emisję CO²) oraz zagwarantowanie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy a także emerytury w odpowiednim do szkodliwych warunków wieku. Ważne jest także doprecyzowanie rozwiązań w zakresie rynku mocy oraz dokonanie zmian w polityce odpadowej złomu tak, aby nie stanowiła ona nadmiernych kosztów dla hutnictwa. Generalnie, polityka przemysłowa powinna pozwolić przedsiębiorstwom konkurować na rynku europejskim zatem musi także wpływać na ceny energii, by nie były zbyt wysokie.

Jak wskazał Marek Kijas, wiele działań określonych w dokumentach sygnowanych przez rząd jest tożsama z postulatami zgłaszanymi przez związki zawodowe np. na Zespole ds. restrukturyzacji hutnictwa. Kluczowe jest jednak wyjście poza deklaracje i ich realizacja. Artur Jacek Wilkoń potwierdził problematyczność ustawy mocowej a także wyzwania związane z przestrzeganiem w przemyśle Kodeksu pracy. Uczestnicy Komisji, w tym Henryk Jarczok i Krzysztof Wójcik, zgodnie podkreślali konieczność inwestycji w kadry na rzecz przemysłu. Konieczna jest edukacja i szkolenia, celem wykształcenia kadry technicznej, staże w tym płatne.

Jak zauważył Mirosław Grzybek, w sektorze motoryzacji bieżącą kwestią jest transformacja płatnego postojowego. Konieczne jest także wyegzekwowanie praw pracowniczych w tym sektorze, w tym czasu pracy, jak podkreślił Andrzej Gryglicki. Jak wskazał Ireneusz Ćwir, choć rozwiązania przedstawione przez rząd jako wynik konsultacji z organizacjami przedsiębiorców zmierzają do obniżenia kosztów działalności przedsiębiorstw motoryzacyjnych, to nie są one pomysłami na odbudowę krajowego przemysłu motoryzacyjnego a takie jest oczekiwanie związków zawodowych. Rodzime przedsiębiorstwa są zazwyczaj kooperantami spółek z kapitałem zagranicznym, co przekłada się na innowacyjność sektora. Jednostki badawcze i rozwojowe są zwykle w siedzibach inwestorów, którzy przez inwestycje w innowacje i technologię zyskują następnie wyższą wartość dodaną.

Według Piotra Sadowskiego, publiczne zachęty i ulgi inwestycyjne lub ułatwienia w działalności gospodarczej powinny zostać powiązane z obowiązkami po stronie przedsiębiorców m.in. tworzenia miejsc pracy bądź utrzymania istniejących. Przypadek działania Tarcz antykryzysowych wskazuje, że przedsiębiorcy, choć otrzymują wsparcie publiczne - zwalniają pracowników.

W trakcie posiedzenia zwrócono uwagę na sytuację przemysłu stoczniowego. W dokumentach dotyczących polityki rozwojowej przemysłu nie uwzględniono tego sektora gospodarki, choć pomysły na jego rozwój zostały już wypracowane, zarówno na poziomie unijnym jak i krajowym. Zmiana polityki energetycznej może być szansą dla przemysłu stoczniowego, choćby w zakresie budowy jednostek do transportu gazu czy farm wiatrowych.

W ocenie Wiesławy Lichy, nie dość, że dokumenty omawiane na posiedzeniu nie zawierają rozwiązań sprzyjających rozwojowi przemysłu lekkiego, to dodatkowo bieżąca polityka rządu nie wspiera przedsiębiorstw tego sektora w kryzysie wywołanym pandemią COVID-19. W związku z tym, przewodniczący OPZZ oraz przewodniczący Zespołu RDS zadeklarowali możliwość poruszenia konieczności wsparcia antykryzysowego tej branży na RDS.

Dla nowoczesnego i konkurencyjnego przemysłu ważny jest też proces cyfryzacji kraju, a przez to kondycja przedsiębiorstw telekomunikacyjnych. Borykają się one głównie z barierami administracyjnymi i prawnymi w obrębie cyberbezpieczeństwa. Biorąc pod uwagę potrzeby gospodarki, środki z Krajowego Programu Odbudowy powinny zostać wykorzystane na inwestycje w cyfryzację. Inwestycje w badania i rozwój z wykorzystaniem środków unijnych były przedmiotem wystąpienia Anny Kieracińskiej.

Przewodniczący Komisji, Zygmunt Mierzejewski przedstawił zebrane uwagi dotyczące przemysłu farmaceutycznego i kosmicznego oraz poprosił o informację na temat działalności trójstronnych zespołów branżowych.

Wiceprzewodniczący OPZZ, Piotr Ostrowski, podsumował debatę przeprowadzoną na posiedzeniu i zadeklarował możliwość zgłaszania dodatkowych uwag w sprawie polityki przemysłowej w formie elektronicznej.

(KP)