Komisja Europejska opublikowała dziś tzw. Pakiet wiosenny, czyli zestaw dokumentów zawierający m.in. ocenę sytuacji gospodarczej i fiskalnej w państwach członkowskich UE, zalecenia Komisji skierowane do państw dotyczące ich dalszej polityki oraz wytyczne w obszarze zatrudnienia.

Pakiet wiosenny Komisji Europejskiej na rok 2022 przedstawia państwom członkowskim wskazówki do działania, dwa lata po rozpoczęciu pandemii COVID-19 i w samym środku trwającej inwazji Rosji na Ukrainę.

Pakiet jest istotny z punktu widzenia krajowej polityki budżetowej i społecznej (m.in. rynku pracy).

Powiązanie Semestru europejskiego, Instrumentu Wspierania Odbudowy i Odporności oraz REPowerEU

Komisja potwierdziła po raz kolejny, że Semestr europejski i Instrument Wspierania Odbudowy i Odporności (RRF, warunkiem otrzymania z niego środków jest akceptacja Krajowego Planu Odbudowy, KPO) - stanowią centralny element Programy NextGenerationEU – i zapewniają solidne ramy dla zapewnienia skutecznej koordynacji polityki i sprostania obecnym wyzwaniom. Fundusz na rzecz odbudowy i odporności będzie w najbliższych latach nadal napędzał programy reform i inwestycji państw członkowskich. Jest to główne narzędzie przyspieszenia transformacji ekologicznej i cyfrowej oraz wzmocnienia odporności państw członkowskich, w tym poprzez wdrożenie krajowych i transgranicznych środków zgodnie z Programem REPowerEU. REPowerEU ma na celu szybkie zmniejszenie naszej zależności od rosyjskich paliw kopalnych poprzez przyspieszenie czystej transformacji i połączenie sił w celu osiągnięcia bardziej odpornego systemu energetycznego i prawdziwej Unii Energetycznej.

Wskazówki dla państw członkowskich UE dotyczące polityki fiskalnej:

Komisja uważa, że spełnione są warunki do utrzymania ogólnej klauzuli korekcyjnej paktu stabilności i wzrostu w 2023 r. oraz do jej dezaktywacji od 2024 r. Pierwotnie klauzula miała być dezaktywowana w 2022 r.

Zwiększona niepewność i poważne ryzyko pogorszenia perspektyw gospodarczych w związku z wojną na Ukrainie, bezprecedensowym wzrostem cen energii i utrzymującymi się zakłóceniami w łańcuchu dostaw uzasadniają przedłużenie ogólnej klauzuli korekcyjnej do 2023 r. Dalsze stosowanie ogólnej klauzuli korekcyjnej w 2023 r. zapewni krajowej polityce budżetowej możliwość szybkiego reagowania w razie potrzeby, a jednocześnie zapewni płynne przejście od szeroko zakrojonego wsparcia dla gospodarki w okresie pandemii do coraz większego nacisku na środki tymczasowe i ukierunkowane oraz ostrożność budżetową wymaganą do zapewnienia stabilności w perspektywie średnioterminowej. Komisja przedstawi wytyczne dotyczące ewentualnych zmian w ramach zarządzania gospodarczego po przerwie letniej i odpowiednio wcześnie przed rokiem 2023.

Pandemia w dalszym ciągu wywiera nadzwyczajny wpływ makroekonomiczny i fiskalny, który w połączeniu z obecną sytuacją geopolityczną stwarza wyjątkową niepewność, również w odniesieniu do opracowywania szczegółowej ścieżki polityki fiskalnej. Komisja nie proponuje zatem wszczęcia nowych procedur nadmiernego deficytu. To ważne stwierdzenie w kontekście m.in. Polski. Komisja przeanalizowała bowiem sprawozdania państw pod kątem kryteriów dotyczących deficytu i długu publicznego. W przypadku wszystkich tych państw członkowskich z wyjątkiem Finlandii stwierdzono spełnienie przez nie kryterium deficytu. W przypadku Litwy, Estonii i Polski sprawozdanie zostało przygotowane ze względu na planowany na 2022 r. deficyt przekraczający określoną w Traktacie wartość referencyjną wynoszącą 3% PKB, podczas gdy w pozostałych państwach członkowskich deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2021 r. przekroczy 3% PKB.

Komisja dokona jesienią 2022 r. ponownej oceny sytuacji budżetowej państw członkowskich. Wiosną 2023 r. Komisja oceni zasadność wnioskowania o otwarcie procedur nadmiernego deficytu na podstawie danych dotyczących wyniku za 2022 r., w szczególności biorąc pod uwagę zgodność z zaleceniami budżetowymi dla poszczególnych krajów.

Szczególny charakter szoku makroekonomicznego wywołanego inwazją Rosji na Ukrainę, jak również jego długoterminowe implikacje dla potrzeb UE w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, wymagają starannego opracowania polityki fiskalnej w 2023 r. Polityka fiskalna powinna zwiększyć inwestycje publiczne na rzecz ekologicznej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego. Pełna i terminowa realizacja programów reform strukturalnych jest kluczem do osiągnięcia wyższych poziomów inwestycji. Polityka fiskalna w 2023 r. powinna być ostrożna, poprzez kontrolowanie wzrostu bieżących wydatków pierwotnych finansowanych ze środków krajowych, przy jednoczesnym umożliwieniu działania automatycznych stabilizatorów i zapewnieniu tymczasowych i ukierunkowanych środków w celu złagodzenia skutków kryzysu energetycznego i zapewnienia pomocy humanitarnej dla osób uciekających przed inwazją Rosji na Ukrainę. Ponadto plany budżetowe państw członkowskich na przyszły rok powinny opierać się na ostrożnych średniookresowych ścieżkach dostosowania, odzwierciedlających wyzwania związane ze stabilnością budżetową w związku z wysokim poziomem zadłużenia w stosunku do PKB, który dodatkowo wzrósł z powodu pandemii. Ponadto polityka fiskalna powinna być gotowa do dostosowania bieżących wydatków do zmieniającej się sytuacji.

Zalecenia:

Zalecenia dla poszczególnych krajów przyjęte w kontekście semestru europejskiego stanowią ważne wytyczne dla polityki podejmowanej przez państwa członkowskie, również w obszarze inwestycji z wykorzystaniem środków unijnych. W tym roku, generalnie obejmują one zalecenia dotyczące zmniejszenia zależności od paliw kopalnych poprzez reformy i inwestycje, zgodnie z priorytetami REPowerEU i Europejskiego Zielonego Ładu.

Zaleca się Polsce podjęcie w latach 2022 i 2023 działań mających na celu:

  • W 2023 r. zapewnić, aby wzrost wydatków bieżących finansowanych ze środków krajowych był zgodny z ogólnym neutralnym kursem polityki, z uwzględnieniem kontynuacji tymczasowego i ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i firm najbardziej narażonych na skutki wzrostu cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Gotowość do dostosowania wydatków bieżących do zmieniającej się sytuacji. Rozszerzenie inwestycji publicznych na rzecz ekologicznej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego, w tym poprzez wykorzystanie środków z RRF, RePowerEU i innych funduszy UE. W okresie po 2023 r. prowadzenie polityki fiskalnej mającej na celu osiągnięcie ostrożnej średniookresowej sytuacji budżetowej. Zwiększenie efektywności wydatków publicznych, w tym poprzez kontynuowanie reformy procesu budżetowego. Zapewnienie adekwatności przyszłych świadczeń emerytalnych i stabilności systemu emerytalnego poprzez podjęcie środków mających na celu podniesienie rzeczywistego wieku przejścia na emeryturę oraz poprzez zreformowanie preferencyjnych systemów emerytalnych.
  • Szybkie zakończenie negocjacji z Komisją w sprawie dokumentów programowych dotyczących polityki spójności na lata 2021-2027 w celu rozpoczęcia ich realizacji.
  • Zwiększyć uczestnictwo w rynku pracy, w tym poprzez poprawę dostępu do opieki nad dziećmi i opieki długoterminowej, oraz usunąć pozostałe przeszkody w podejmowaniu bardziej stałych rodzajów zatrudnienia. Promowanie wysokiej jakości edukacji i umiejętności przydatnych na rynku pracy, zwłaszcza poprzez uczenie się dorosłych i poprawę umiejętności informatycznych. Lepsze ukierunkowanie świadczeń socjalnych i zapewnienie dostępu do nich osobom potrzebującym.
  • Zwiększyć odporność, dostępność i skuteczność systemu opieki zdrowotnej, w tym poprzez zapewnienie wystarczających środków na odwrócenie piramidy opieki i przyspieszenie wdrażania usług e-zdrowia. Wzmocnienie potencjału innowacyjnego gospodarki, w tym poprzez wspieranie instytucji badawczych i ich bliższą współpracę z przedsiębiorstwami. Wspieranie dalszej cyfryzacji przedsiębiorstw i administracji publicznej, w tym poprzez rozwój infrastruktury.
  • Poprawa klimatu inwestycyjnego, w szczególności poprzez ochronę niezawisłości sądów. Zapewnienie skutecznych konsultacji publicznych i zaangażowania partnerów społecznych w proces kształtowania polityki.
  • Zmniejszenie ogólnego uzależnienia od paliw kopalnych poprzez usunięcie barier regulacyjnych, administracyjnych i infrastrukturalnych w celu przyspieszenia wydawania pozwoleń i wdrażania odnawialnych źródeł energii. Zreformowanie polityki renowacji budynków i systemów wsparcia, aby zachęcić do większej efektywności energetycznej, promować oszczędność energii i szybsze wycofywanie paliw kopalnych z ogrzewania oraz przyspieszone wprowadzanie pomp ciepła. Przyspieszenie zmiany środków transportu na rzecz transportu publicznego i aktywnej mobilności oraz promowanie szybszego upowszechniania się pojazdów elektrycznych za pomocą zachęt i inwestycji w infrastrukturę ładowania. Usprawnienie długo- i średnioterminowego planowania strategicznego w zakresie transformacji ekologicznej poprzez aktualizację krajowych polityk energetycznych zgodnie z celami Europejskiego Zielonego Ładu i komunikatem REPowerEU w celu zapewnienia pewności przedsiębiorcom i efektywnego wykorzystania środków finansowych z myślą o przyspieszeniu inwestycji w czystą energię.

Wytyczne dotyczące zatrudnienia

W Pakiecie wiosennym Komisja proponuje również wytyczne - w formie decyzji Rady - dotyczące polityki zatrudnienia państw członkowskich na rok 2022. W wytycznych tych co roku określane są wspólne priorytety dla krajowych polityk zatrudnienia i polityk społecznych, tak aby stały się one bardziej sprawiedliwe i sprzyjające włączeniu społecznemu.

W tegorocznych Wytycznych wskazuje się, że dalsze reformy i inwestycje państw członkowskich będą miały kluczowe znaczenie dla wspierania tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy, rozwijania umiejętności, płynnego przechodzenia na rynek pracy oraz rozwiązywania problemów związanych z niedoborem pracowników i niedopasowaniem umiejętności do potrzeb rynku pracy w UE. Wytyczne zawierają wskazówki, w jaki sposób kontynuować modernizację instytucji rynku pracy, kształcenia i szkolenia, a także systemów ochrony socjalnej i opieki zdrowotnej, aby uczynić je bardziej sprawiedliwymi i sprzyjającymi włączeniu społecznemu.

Komisja proponuje szczególny nacisk na środowisko po konferencji COVID-19, na sprawiedliwe społecznie przejście na ekologię i cyfryzację, a także na odzwierciedlenie ostatnich inicjatyw politycznych, w tym inicjatyw będących odpowiedzią na inwazję Rosji na Ukrainę, takich jak środki umożliwiające dostęp do rynku pracy osobom uciekającym przed wojną na Ukrainie.

Postępy w realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ

Komisja podtrzymuje swoje zobowiązanie do włączenia Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ (SDGs) do Semestru europejskiego. Równolegle z pakietem wiosennym Eurostat opublikował dziś "Sprawozdanie z monitorowania postępów w realizacji celów zrównoważonego rozwoju w kontekście UE".

Informacja o Pakiecie wraz z dokumentami, w całości w wersji angielskiej, jest dostępna tutaj: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_3182

(KP)