Pod koniec mijającego tygodnia, EMCO (Komitet ds. Zatrudnienia działający przy Komisji Europejskiej) zaakceptowało ostateczną treść konkluzji ze spotkania, które odbyło się w dniu 7 listopada 2022 r. w Brukseli. Wówczas w EMCO odbył się coroczny przegląd dialogu społecznego wraz z europejskimi i krajowymi partnerami społecznymi. Przegląd miał na celu ocenę jakości i skuteczności dialogu społecznego, w świetle wytycznych dotyczących zatrudnienia. Polskie związki zawodowe na posiedzeniu EMCO reprezentowało OPZZ.

Przeglądowi towarzyszyła dyskusja o roli dialogu społecznego w zapewnieniu sprawiedliwego przejścia do neutralności klimatycznej w ramach realizowanego przez UE Europejskiego Zielonego Ładu a także omówieniu dobrych praktyk dotyczących zaangażowania partnerów społecznych w kształtowanie polityki oraz wzmacniania ich potencjału.

Podczas dyskusji podkreślono, że przejście do neutralnych klimatycznie gospodarek i społeczeństw wymaga zaangażowania rządu i społeczeństwa. Kluczowe jest zapewnienie, aby partnerzy społeczni byli zaangażowani na różnych poziomach. W tym kontekście niektóre państwa członkowskie przyznały, że konieczne są dalsze wysiłki w celu stworzenia odpowiednich ram dla konsultacji społecznych, w szczególności między partnerami społecznymi a organami ds. energii i klimatu, z myślą o aktualizacji krajowych planów energetycznych i klimatycznych w latach 2023-2024. Jednocześnie Komitet wskazał, że ze względu na wieloaspektowy charakter procesu transformacji klimatycznej i różnorodność wymaganych przekształceń, potrzebne są również odrębne i systematyczne konsultacje z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Podkreślono również lokalny wymiar zielonej transformacji, akcentując potrzebę zaangażowania tamtejszych społeczności w opracowywanie projektów mających wpływ na lokalne gospodarki.

Przedstawiciele pracodawców podkreślili w szczególności wzajemne powiązania między transformacją cyfrową i ekologiczną, a także ważną rolę wymiaru sektorowego, w szczególności w odniesieniu do podnoszenia i zmiany kwalifikacji pracowników w kierunku bardziej ekologicznej produkcji. W ramach krajowych polityk szkoleniowych podkreślono konieczność dostosowywania programów nauczania i kwalifikacji do zmieniającego się zapotrzebowania na pracę. Podkreślono złożoność oceny przyszłych potrzeb w zakresie umiejętności, a także związane z tym znaczenie wzmocnienia narzędzi prognozowania umiejętności. Związki zawodowe podkreśliły z kolei rolę, jaką mobilność pracowników może odegrać w rozwiązaniu problemu obecnych i przyszłych niedoborów umiejętności.

W dyskusji poruszono również kwestię wpływu agresji Rosji na Ukrainę na ceny energii. Wspomniano o roli opodatkowania, ochrony socjalnej i konieczności starannego ukierunkowania środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw na osoby potrzebujące, podczas gdy niektórzy partnerzy społeczni i państwa członkowskie są zdania, że mechanizm podobny do SURE byłby odpowiedni do złagodzenia wpływu rosnących cen energii i żywności na gospodarkę europejską i na społeczeństwo oraz do skutecznego wspierania sprawiedliwej transformacji ekologicznej. Wspomniano również o opcji wprowadzenia tymczasowego mechanizmu pułapu cenowego na europejskim rynku gazu.

W związku z potrzebą wydatkowania środków publicznych na wsparcie przedsiębiorstw i obywateli w związku z kryzysem energetycznych oraz wzrostem inflacji podkreślono znaczenie efektywnego wykorzystania dodatkowych zasobów, które rządy otrzymały dzięki podatkom od towarów i innych produktów w kontekście wysokiej inflacji.

Wskazano, że krajowi partnerzy społeczni mają do odegrania ważną rolę w tych dyskusjach ze względu na pokrywanie się reakcji politycznej na kryzys energetyczny, w tym w zakresie finansowania ochrony socjalnej, z ich negocjacjami zbiorowymi, w tym dotyczącymi płac i dostępu do szkoleń.

W przeglądach dotyczących poszczególnych krajów podkreślono, że praktycznie we wszystkich państwach członkowskich ramy instytucjonalne dla dialogu społecznego są więcej niż odpowiednie. Nadal jednak najważniejsze jest unikanie czysto formalistycznego zaangażowania partnerów społecznych i zapewnienie terminowego i znaczącego procesu konsultacji w całym procesie kształtowania polityki. Jakość konsultacji może również ulec poprawie, jeżeli będą one poparte ustaleniami opartymi na dowodach i ocenami wpływu ex-ante proponowanych przepisów.

Zauważono również, że szczególnie w czasach kryzysu, jak wywołane pandemią COVID-19 oraz rosnącymi cenami energii i żywności, kluczowa pozostaje równowaga między koniecznością szybkiego reagowania przez rządy na pojawiające się potrzeby gospodarek i społeczeństw a potrzebą zaangażowania w znaczący sposób partnerów społecznych poprzez zapewnienie im odpowiedniego czasu na przedstawienie stanowiska. W tym kontekście, istotną rolę odgrywa również budowanie potencjału partnerów społecznych.

Komitet EMCO wskazał, że w niektórych państwach członkowskich, zwłaszcza w sektorze prywatnym, zasięg rokowań zbiorowych pozostaje niepokojąco słaby a w innych odnotowano spadek liczby członków. W niektórych przypadkach problemem pozostaje prawidłowa ocena reprezentatywności partnerów społecznych. Dla tych państw członkowskich, których to dotyczy, ważne będzie wykorzystanie środków EFS+ na lata 2021-2027 na budowanie potencjału partnerów społecznych w sposób efektywny. Ponadto, zgodnie z nową dyrektywą UE w sprawie odpowiedniej płacy minimalnej, niektóre państwa członkowskie będą musiały zwiększyć wysiłki na rzecz zapewnienia lepszych warunków dla zawierania układów zbiorowych i ustanowią plan działania w zakresie rokowań zbiorowych.

Szczegółowe konkluzje Komisji dla Polski

EMCO zatem potwierdziła krytyczne stanowisko OPZZ w zakresie niskiej jakości konsultacji społecznych. To treść konkluzji:

Komitet ds. Zatrudnienia działający przy Komisji Europejskiej stwierdził, że w Polsce w 2022 r. nie wdrożono żadnych wpływowych środków w celu wzmocnienia konsultacji i zaangażowania partnerów społecznych w proces legislacyjny oraz podniesienia ogólnej jakości dialogu społecznego, pomimo powtarzających się zaleceń dla poszczególnych krajów (CSR).

Rada Dialogu Społecznego zajęła się wpływem inwazji rosyjskiej w kilku okolicznościach. Z partnerami społecznymi konsultowano projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w Polsce.

Jednak zakres konsultacji nadal jest formalistyczny, głównie ze względu na ograniczony czas przeznaczony na konsultacje, przez co często zaniedbuje się procedury formalne i pomija wkład partnerów społecznych w inicjatywy legislacyjne. Tworzenie polityki jest również często prowadzone poprzez specjalne procedury, które nie wymagają konsultacji z partnerami społecznymi.

EMCO przyjmuje do wiadomości, że w ramach RRP cztery kamienie milowe mają być realizowane we współpracy z partnerami społecznymi lub mają na celu wzmocnienie dialogu społecznego oraz przyjmuje do wiadomości, że partnerzy społeczni są zaproszeni do udziału w Zespole ds. realizacji zadań wynikających z semestru europejskiego. EMCO jest gotowa do monitorowania wyników tych inicjatyw w przyszłości.

Negocjacje zbiorowe w Polsce pozostają bardzo ograniczone. W tym kontekście z zadowoleniem należy przyjąć fakt, że RDS omówił zapis EFS+, który wymaga przeznaczenia minimum 0,25% alokacji krajowej na budowanie potencjału, a Polska dobrowolnie zwiększyła alokację do 0,5%.

Propozycję zmiany ustawy o Radzie Dialogu Społecznego opracowali partnerzy społeczni. Postulują oni zwiększenie ich zdolności operacyjnych oraz wzmocnienie roli w procesie konsultacji. Oczekuje się, że zmiany te, jeśli zostaną zaakceptowane, przyczynią się pozytywnie do rozwiązania niektórych z wyżej wymienionych wyzwań.

(KP)