Przewodniczący OPZZ przedstawił Ministerstwu Rozwoju i Technologii opinię OPZZ dotyczącą priorytetów gospodarczych Unii Europejskiej, które na 2023 r. określiła Komisja Europejska w swoim corocznym Komunikacie. Dokument Komisji to tzw. Roczna analiza zrównoważonego wzrostu gospodarczego 2023, która rozpoczyna kolejny cykl zarządzania gospodarczego w UE.

Opinia OPZZ skupiła się na trzech obszarach: wynagradzania pracowników, polityki klimatycznej oraz dialogu społecznego.

Perspektywom rozwoju unijnej gospodarki towarzyszy znaczna niepewność wynikająca m.in. z trwającej wojny w Ukrainie oraz kryzysu energetycznego. W związku z tym, Komisja wskazała jako najpilniejsze priorytety polityczne Unii Europejskiej w 2023 r.: zapewnienie odpowiednich i przystępnych cenowo dostaw energii, zabezpieczenie stabilności gospodarczej oraz ochronę gospodarstw domowych i przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji. Wyzwaniem będzie pogodzenie realizacji ww. priorytetów z jednoczesnym oczekiwaniem Komisji zachowania stabilności finansów publicznych oraz prowadzenia polityki zorientowanej na zrównoważony rozwój, która zapewni Unii Europejskiej wzrost jej konkurencyjności.

Komisja Europejska prognozuje, że w 2023 r. wzrost PKB w Unii Europejskiej wyniesie 0,3% natomiast inflacja pozostanie bardzo wysoka i szacowana jest na 7,0%. Wskazuje to na potrzebę ochrony najmniej zarabiających przez skutkami wysokiej inflacji. Obecnie odnotowujemy spadek siły nabywczej gospodarstw domowych, ponieważ poziom inflacji przewyższa wzrost wynagrodzeń. Analiza Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych wskazuje, że realne płace obniżyły się w 2022 r. we wszystkich państwach członkowskich UE o 9%, natomiast w połowie państw realne zyski przedsiębiorstw rosły. Ponadto, różnica w zarobkach między najbogatszymi i najbiedniejszymi Europejczykami wzrosła w ciągu ostatniej dekady w większości krajów UE. Jak wynika z raportu pt. „Nierówna Europa", nierówności płacowe wzrosły w latach 2010-2019 w 14 państwach członkowskich, głównie na Węgrzech, w Hiszpanii i Belgii. Jako przyczynę raport wskazuje zmniejszenie się udziału pracowników objętych układami zbiorowymi pracy oraz obniżenie lub zamrożenie wartości płacy minimalnej. Wnioski z ww. Raportu potwierdzają zatem, że polityka realizowana w ramach Semestru Europejskiego nie przyczynia się do zrównoważonego wzrostu gospodarczego. OPZZ uważa zatem, że Komisja Europejska powinna prowadzić w ramach zarządzania gospodarczego UE politykę na rzecz sprawiedliwego społecznie podziału wzrostu gospodarczego w UE.

Efektywne wdrożenie dyrektywy w sprawie adekwatnych płac minimalnych powinno stanowić jeden z elementów tej strategii. OPZZ dostrzega co prawda umieszczenie przez Komisję Europejską zapisu o konieczności działań na rzecz tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy, jednak w naszej ocenie jednak Komisja powinna wprost wskazać na rolę polityki wynagradzania pracowników jako elementu kształtowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego w UE a sam wzrost wynagrodzeń jako komponent budujący dobrobyt gospodarczy i społeczny. Konieczne są bardziej skuteczne działania UE w celu zlikwidowania ubóstwa pracujących. Niestety w Komunikacie, choć odnotowano rolę negocjacji zbiorowych w kształtowaniu wynagrodzeń to wskazano jednocześnie, że ich efekty mają jedynie złagodzić spadek siły nabywczej wynagrodzeń. W ocenie OPZZ, wzrost wynagrodzeń w przedsiębiorstwach powinien nie tylko utrzymywać siłę nabywczą wynagrodzeń ale też stanowić wynik podziału wypracowanego zysku. Ponadto, Komisja wyraziła konieczność uwzględniania w ramach negocjacjach płacowych ograniczania kształtowania się w poziomie inflacji ryzyka tzw. drugiej rundy. Analiza przyczyn wzrostu inflacji nie wskazuje jednak, aby presja płacowa była komponentem o znaczącym wpływie na jej wysokość a ryzyko tzw. spirali płacowej dotychczas nie zmaterializowało się. Potwierdza to również Komisja Europejska wskazując w swoim Komunikacie, że zwiększenie wynagrodzeń w UE wynikało dotychczas ze wzrostu wypracowanych przez pracowników godzin pracy.

OPZZ zauważył, że Komunikat Komisji Europejskiej nic nie mówi o zbyt niskich nakładach państw na płace zatrudnionych w usługach publicznych mimo, że pandemia COVID-19 uwidoczniła kluczową rolę tego sektora dla funkcjonowania państw i społeczeństw UE. Komunikat wskazuje co prawda np. na potrzebę zwiększenia atrakcyjności zawodu nauczyciela, nie odnotowuje jednak, że jednym ze źródeł wyzwań w tym obszarze jest poziom wynagrodzeń pracowników. Kształtowanie płac stanowi domenę krajową państw członkowskich UE, jednak nie ulega wątpliwości, że sposób dzielenia się wypracowanym wzrostem gospodarczym i poziom wzrostu wynagrodzeń wpływa na osiągniecie celów zarządzania gospodarczego UE, w tym jego społecznego wymiaru Nakłady na wyższe wynagrodzenia w sferze usług publicznych powinny być zatem definiowane jako inwestycje społeczne i stanowić element finansowania odbudowy i odporności państw.

Komunikat słusznie odnotowuje wyzwania w zakresie równości płci, OPZZ zauważa jednak, że ten obszar wymaga adresowania działań nie tylko pod względem braku równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Komisja Europejska powinna oczekiwać wymiernych działań państw w obszarze równego wynagradzania za tą samą pracę niezależnie od płci pracownika. Należy doprowadzić do szybkiego uchwalenia, a następnie właściwego wdrożenia dyrektywy w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla kobiet i mężczyzn za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz ich egzekwowania.

OPZZ zwrócił uwagę, że Zarówno Komunikat Komisji Europejskiej jak i inny dokument Komisji pn. Wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu nadają duże znaczenie dialogowi społecznemu i zaangażowaniu partnerów społecznych w tworzenie polityk krajowych oraz unijnych. Uważamy, że na poziomie krajowym pozostaje wiele do zrobienia, aby dialog społeczny odgrywał rzeczywistą rolę w tym zakresie. Konieczna jest zmiana praktyk oraz inwestycje w budowanie potencjału partnerów społecznych na szczeblu krajowym i europejskim. Poziom dialogu społecznego powinien być weryfikowany przez Komisję pod kątem jego jakości tj. przestrzegania przepisów go regulujących, terminowego angażowania partnerów społecznych w tworzenie polityk oraz efektów dialogu społecznego. Wobec ograniczonej skuteczności Zaleceń Rady w obszarze dialogu społecznego OPZZ uważa, że należy rozważyć wprowadzenie zasady warunkowości w tym obszarze jako elementu weryfikacji praworządności państwa.

OPZZ popiera przy tym odniesienie się przez Komisję w Komunikacie do poszanowania przez państwa członkowskie UE zasad praworządności. Obecny kształt Semestru Europejskiego, ze swoim szerszym zakresem i wielostronnym nadzorem, będzie uzupełnieniem wdrażania Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, zatem realizacja tych dwóch procesów będzie ze sobą według Komisji ściśle powiązana. Uwzględniając powyższe, istotne jest doprowadzenie do udostępnienia Polsce funduszy niezbędnych do realizacji Krajowego Planu Odbudowy. Uznajemy to za koniecznie nie tylko z punktu widzenia priorytetów wskazanych przez Komisję w Komunikacie ale również dla ustabilizowania gospodarki i poprawy stanu finansów publicznych w najbliższym okresie.

Komunikat Komisji Europejskiej wskazuje na szybkie postępy w obszarze zielonej transformacji jako antidotum na obecny kryzys energetyczny. Podkreślamy, że bezpieczeństwo energetyczne państw musi stanowić równoważny komponent polityki klimatycznej w UE. Proces transformacji klimatycznej wymaga dostosowania funkcjonowania społeczeństw pod względem zatrudnienia, zwiększonych kosztów utrzymania gospodarstw domowych,  w tym zapewnienia komfortu termicznego. Biorąc pod uwagę ryzyka społeczne wynikające  z procesu transformacji klimatycznej, priorytetem polityki Komisji powinno być tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy, warunkowane i weryfikowane, zwłaszcza w ramach udzielanego przedsiębiorstwom wsparcia publicznego, oraz ochrona socjalna obywateli przed negatywnymi skutkami transformacji klimatycznej. Kolejnym wnioskom legislacyjnym Komisji dotyczącym klimatu powinny towarzyszyć adekwatne działania gwarantujące urzeczywistnienie idei sprawiedliwej transformacji.