Pod koniec października 2024 r. europejscy partnerzy społeczni porozumieli się w sprawie postulatów na rzecz realnego włączenia dialogu społecznego w proces zarządzania gospodarczego w UE. Proces ten w praktyce warunkuje wzrost gospodarczy państw członkowskich UE, ich politykę gospodarczą i nakłady na wydatki na usługi publiczne na poziomie krajowym. Choć przepisy unijne wskazują wprost na obowiązek konsultacji społecznych w trakcie przygotowania kluczowych dokumentów zarządzania gospodarczego zarówno na poziomie unijnym jak i krajowym, to praktyce zaangażowanie partnerów społecznych jest mocno ograniczone.

Stanowisko wypracowali Europejska Konfederacja Związków Zawodowych, SGI Europe (Europejskie Centrum Pracodawców i Przedsiębiorstw Świadczących Usługi Publiczne i Usługi Użyteczności Publicznej) oraz SME United (Rzemiosło oraz MŚP w Europie).

Wspólne Oświadczenie partnerów społecznych w sprawie faktycznego i rzeczywistego zaangażowania partnerów społecznych w zarządzanie gospodarcze i Semestr Europejski to unikalna inicjatywa na poziomie europejskim. Na co dzień bowiem europejskie organizacje związkowe i organizacje pracodawców mocno różnią się w poglądach.

Porozumienie wpisuje się w krajowe działania OPZZ, która od dłuższego czasu angażuje się w działania na rzecz włączenia Rady Dialogu Społecznego w przygotowanie i aktualizację średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego a także obronę ustawowych kompetencji RDS. Pisaliśmy o tym tutaj. 

W Oświadczeniu, europejscy partnerzy społeczni wskazują, że Rozporządzenie (UE) 2024/1263 z dnia 29 kwietnia 2024 r. w sprawie skutecznej koordynacji polityk gospodarczych i wielostronnego nadzoru budżetowego stanowi, że zaangażowanie partnerów społecznych w Semestr Europejski ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia krajowej odpowiedzialności za politykę gospodarczą i fiskalną, a także przejrzystego i włączającego kształtowania polityki.

Dialog gospodarczy jest definiowany poprzez zaangażowanie partnerów społecznych w ramach Semestru Europejskiego, w odniesieniu do głównych kwestii politycznych zgodnie z postanowieniami Traktatu o funkcjonowaniu UE oraz krajowymi ustaleniami prawnymi i politycznymi.

Zreformowane zarządzanie gospodarcze wskazuje partnerów społecznych jako interesariuszy, z którymi należy się konsultować krajowe średniookresowe plany fiskalno-strukturalne przed przedłożeniem ich Radzie (UE), a państwa członkowskie powinny omawiać sprawozdania z postępów w realizacji tych planów z partnerami społecznymi.

Zalecenie w sprawie wzmocnienia dialogu społecznego w Unii Europejskiej rekomenduje państwom członkowskim podjęcie ustaleń w celu systematycznego, znaczącego i terminowego zaangażowania partnerów społecznych w projektowanie i wdrażanie polityk zatrudnienia i społecznych, a w stosownych przypadkach polityk gospodarczych i innych polityk publicznych, w tym w kontekście Semestru Europejskiego. Na poziomie unijnym potwierdzono również, że Komisja Europejska dąży do zwiększenia zaangażowania partnerów społecznych na szczeblu Unii w zarządzanie gospodarcze i Semestr Europejski, a prezydencja UE uznaje potrzebę ścisłego zaangażowania partnerów społecznych w projektowanie i wdrażanie reform i polityk, zgodnie z praktykami krajowymi, i uznaje specyfikę dialogu społecznego i układów zbiorowych w tym celu.

Brak dialogu społecznego – wskazują europejscy partnerzy społeczni - stanowi wąskie gardło, które spowalnia inwestycje i reformy w krajowych planach odbudowy i odporności a zatem zaangażowanie krajowych członków partnerów społecznych na szczeblu europejskim w Semestr UE powinno być promowane i wzmacniane zgodnie z praktykami krajowymi.

Zaangażowanie partnerów społecznych w decyzje dotyczące reform, które bezpośrednio dotyczą pracowników i przedsiębiorstw sprzyja, aby było odpowiednio ukształtowane a przez to bardziej efektywne. Europejscy partnerzy społeczni, w celu nadania materialnego zastosowania unijnym przepisów, wzywają Komisję Europejską i Radę UE do podjęcia niezbędnych kroków w celu zapewnienia, że znaczące i odpowiednie zaangażowanie partnerów społecznych na szczeblu europejskim zostanie określone w europejskim zbiorze przepisów i że taki zbiór przepisów będzie zapewniał:

1. Terminowe, znaczące i odpowiednie zaangażowanie krajowych partnerów społecznych w określanie krajowych średnioterminowych planów fiskalno-strukturalnych jest konieczne w celu zapewnienia długoterminowej stabilności trajektorii fiskalnych przy jednoczesnym zachowaniu inwestycji i postępu społecznego.

2. Partnerzy społeczni na szczeblu europejskim mogą wyrazić swoją opinię, oddzielnie lub wspólnie, na temat metodologii stosowanej przez Komisję Europejską przy ocenie prawdopodobieństwa, czy prognozowany wskaźnik zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych państwa członkowskiego zmierza w dół, czy też pozostaje na rozsądnym poziomie w ramach analizy zrównoważoności zadłużenia.

3. Odpowiedni termin konsultacji społecznych, musi być rozumiany w sposób wymagający od rządów krajowych zwołania krajowych partnerów społecznych w najwcześniejszym dogodnym czasie i nie później niż 30 lipca każdego roku, rozpoczynając dialog, którego koniec zostanie osiągnięty na tydzień przed złożeniem planu. W przypadku gdy państwo członkowskie zgodzi się z Komisją Europejską na przedłużenie terminu złożenia planu, konsultacje z partnerami społecznymi powinny być odpowiednio przedłużane.

4. Partnerzy społeczni na szczeblu europejskim powinni być konsultowani na etapach wszystkich Semestru Europejskiego, a mianowicie w terminowy, znaczący i właściwy sposób podczas przygotowywania ASGS i Wspólnego Sprawozdania o zatrudnieniu oraz Zaleceń dla strefy euro (wrzesień każdego roku).

5. W ramach Ram Konwergencji Społecznej powinni być konsultowani partnerzy społeczni na szczeblu europejskim i ich członkowie krajowi w krajach objętych analizą drugiej fazy (najlepiej w marcu każdego roku) w dogodnym czasie na wyrażenie swoich poglądów na temat istnienia nierównowagi społecznej i możliwych środków zaradczych.

6. Gdy krajowi partnerzy społeczni zdecydują się, na zasadzie dobrowolności, na przedłożenie wspólnego oświadczenia przedstawiającego środki zaradcze na wyzwania społeczne w formie zaleceń dla poszczególnych krajów, Komisja Europejska rozważy uwzględnienie takich propozycji w zestawie zaleceń dla poszczególnych krajów przedłożonych Radzie UE pod koniec cyklu Semestru Europejskiego w tym samym roku.

7. Krajowi partnerzy społeczni powinni być konsultowani w marcu/kwietniu w sprawie sprawozdań z postępów realizacji krajowych średnioterminowych planów fiskalno-strukturalnych, możliwych korekt takich planów i opracowywania zaleceń dla poszczególnych krajów.

8. Europejska Rada Fiskalna będzie obejmować 2 członków obserwatorów, z których jeden zostanie zaproponowany przez ETUC, a jeden przez BusinessEurope, SMEunited i SGI Europe.

9. Krajowa niezależna instytucja fiskalna, bierze pod uwagę opinię krajowych partnerów społecznych zgodnie z krajowymi praktykami i przepisami.

(oprac. KP)