W środę, 19 czerwca br., Komisja Europejska opublikowała serię dokumentów zawierających wnioski odnoszące się do polityki fiskalnej, gospodarczej i społecznej państw unijnych. Komisja wydała sprawozdania krajowe z wszechstronną analizą funkcjonowania państw unijnych i zalecenia działań, jakich podjęcia oczekuje w kolejnych miesiącach a dodatkowo wytyczne dotyczące polityk zatrudnienia oraz najważniejsze z punktu widzenia Polski: raport sporządzony zgodnie z art. 126 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unia Europejskiej, który ocenia stan finansów publicznych Polski.

Potwierdziły się w związku z tym przypuszczenia dotyczące negatywnej oceny Komisji na temat stanu krajowych finansów publicznych. Negatywnie oceniono przekroczenie przez deficyt sektora finansów publicznych w 2023 r. wartości referencyjnej wynoszącej 3% PKB.

Komisja zdecydowała w związku z tym o podjęciu pierwszego kroku w kierunku wszczęcia procedury nadmiernego deficytu wobec Polski. Takim krokiem jest właśnie przyjęcie raportu na podstawie art. 126 ust. 3 TFUE. W raporcie stwierdzono, że w związku z przekroczeniem 3% wartości referencyjnej przez deficyt finansów publicznych Polski, dlatego po rozważeniu opinii Komitetu Ekonomiczno-Finansowego, Komisja zamierza zaproponować w lipcu otwarcie procedury nadmiernego deficytu, zalecając Radzie Rada przyjęła decyzję na mocy art. 126 ust. 6 stwierdzającą istnienie nadmiernego deficytu w odniesieniu do Polski. To w praktyce formalność, procedura ta zostanie stwierdzona.

Komisja bazowała na danych Eurostatu, z których wynika, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych Polski wzrósł z 3,4% PKB w 2022 r. do 5,1% w 2023 r., natomiast dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrósł z 49,2% PKB na koniec 2022 r. do 49,6% na koniec 2023 r. Według oceny Komisji, nastawienie polityki budżetowej było ekspansywne w kontekście wysokiej inflacji, choć dostrzegła neutralny udział wydatków bieżących związany z ograniczeniem wsparcia związanego ze wzrostem cen energii. Niepokojące, że w uzasadnieniu swoich Zaleceń, Komisja uznała za główne czynniki wzrostu pierwotnych wydatków bieżących finansowanych ze środków podwyżki wynagrodzeń i emerytur w sektorze publicznym.

Polska nie jest jedynym państwa o takiej sytuacji pod względem finansów publicznych bowiem w związku z pandemią COVID-19 a następnie kryzysem energetycznym wywołanym agresją Rosji na Ukrainę wiele państw UE było zmuszonych do dokonania wydatków publicznych w celu ochrony gospodarki i społeczeństw przed skutkami ww. wydarzeń. Dzisiejsze decyzje Komisji mogą sugerować, że polityka unijna wraca do znanej z okresu po 2008 r. polityki cięć – tak niekorzystnej wówczas dla pracowników, usług publicznych i inwestycji.

Poniżej treść Zaleceń Komisji, które dziś opublikowano. Polska będzie musiała w najbliższym czasie wskazać działania na rzecz ich realizacji:

Komisja Zaleca Polsce podjęcie w latach 2024 i 2025 działań mających na celu:

  • Terminowo przedłożyć średniookresowy plan fiskalno-strukturalny. Zgodnie z wymogami zreformowanego Paktu Stabilności i Wzrostu ograniczenie wzrostu wydatków netto w 2025 r. do poziomu spójnego z redukcją deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych do traktatowej wartości referencyjnej wynoszącej 3% PKB oraz utrzymanie długu sektora instytucji rządowych i samorządowych na ostrożnym poziomie w średnim okresie.
  • Wzmocnić potencjał administracyjny w celu zarządzania planem odbudowy i zwiększania odporności, przyspieszyć inwestycje i utrzymać dynamikę wdrażania reform. Zajęcie się pojawiającymi się opóźnieniami, aby umożliwić ciągłą, szybką i skuteczną realizację planu odbudowy i zwiększania odporności, w tym rozdziału REPowerEU, zapewniając zakończenie reform i inwestycji do sierpnia 2026 r. Przyspieszenie wdrażania programów polityki spójności. W kontekście przeglądu śródokresowego w dalszym ciągu skoncentrowanie się na uzgodnionych priorytetach i podjęcie działań mających na celu lepsze wsparcie i integrację obywateli państw trzecich, biorąc jednocześnie pod uwagę możliwości, jakie zapewnia inicjatywa Platformy Strategicznych Technologii dla Europy w zakresie poprawy konkurencyjności.
  • Podjęcie kroków w celu zwiększenia udziału grup w niekorzystnej sytuacji w rynku pracy, w tym poprzez poprawę jakości i dostępu do formalnej opieki długoterminowej w domu i społeczności. Wspieranie konkurencji w procesach zamówień publicznych, czyniąc je bardziej wydajnymi i mniej uciążliwymi, szczególnie dla MŚP. Wsparcie inwestycji prywatnych poprzez wspieranie cyfryzacji firm.
  • Podjęcie działań mających na celu przyspieszenie wycofywania paliw kopalnych w sektorze ciepłowniczym poprzez przejście na energię odnawialną. Poprawa polityk związanych z ochroną i zrównoważonym użytkowaniem zasobów wodnych, aby zapewnić długoterminową stabilność sektorów zależnych od usług ekosystemowych.

Poprawę efektywności wydatków publicznych, m.in. poprzez lepsze ukierunkowanie świadczeń społecznych, a także większą przejrzystość w planowaniu inwestycji i szersze wykorzystanie ujednoliconych procedur oceny i wyboru projektów. Zapewnienie adekwatności przyszłych świadczeń emerytalnych i stabilności systemu emerytalnego, w tym poprzez podjęcie działań w zakresie rzeczywistego wieku emerytalnego i zreformowanie preferencyjnych programów emerytalnych.

(KP)