W kwietniu 2024 r. OPZZ przedstawiło Ministerstwu Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej propozycje rozwiązań, których wdrożenie w przepisach unijnych ustanowiłoby standardy wykonywania staży w państwach członkowskich UE a przez to poprawiłoby sytuację materialną, prawną i socjalną stażystów.
W Parlamencie Europejskim toczą się obecnie prace nad dyrektywą w sprawie stażystów. 14 listopada br. prezydencja węgierska przedstawiła propozycje poprawek do projektu. Niestety zmiany przepisów projektu dyrektywy idą w niekorzystnym kierunku z punktu widzenia celów dyrektywy, jakimi są ustanowienie minimalnych standardów wykonywania staży, podniesienie ochrony prawnej stażystów oraz jakości staży.
Dlatego OPZZ ponownie skierowało do minister rodziny, pracy i polityki społecznej postulaty, które rząd powinien wziąć pod uwagę prezentując swoje stanowisko w trakcie dalszych prac nad projektem dyrektywy w sprawie stażystów. Uwagi OPZZ do obecnie proponowanej wersji projektu dyrektywy otrzymało również Przedstawicielstwo Polski przy UE.
Dyrektywa powinna w naszej ocenie ustanowić minimalne standardy realizacji staży w Unii Europejskiej a przez to zapewnić równe traktowanie wszystkim osobom na stażu, w tym zagwarantować im podstawowe prawa i ochronę socjalną. Obecnie bowiem staże są niejednokrotnie wykorzystywane jako źródło taniej pracy a stażyści pracują długo, są słabo opłacani albo wcale nie otrzymują zapłaty za wykonane obowiązki. Staż potrafi zastępować umowę o pracę i jest też niedostępny dla osób, które nie mogą pokryć kosztów utrzymania się w czasie jego realizacji. Konieczna jest zatem rzeczywista zmiana w obszarze staży.
Kluczowe jest opracowanie na poziomie unijnym definicji stażu. Proponowana w poprawkach do projektu dyrektywy definicja stażu wymaga modyfikacji. Staż powinien w naszej ocenie zostać zdefiniowany jako ustrukturyzowane, tymczasowe doświadczenie, którego realizacja wypełni lukę między formalną edukacją a wejściem na rynek pracy. Musi zatem uwzględniać silny komponent edukacyjny i koncentrować się na nauce praktycznych umiejętności w rzeczywistym środowisku pracy zapewniając przez to stażystom doświadczenie zawodowe i zwiększając szanse na zatrudnienie. Dyrektywa powinna swoim zakresem objąć wszystkich stażystów celem zapewnienia im równych szans i bezpieczeństwa.
Ponadto, godziwe wynagrodzenie musi być podstawą wysokiej jakości stażu. Postulujemy zatem, aby dyrektywa uwzględniła wynagrodzenie jako wymóg jego realizacji, co zapewni stażystom równe traktowanie oraz możliwość pokrycia podstawowych kosztów utrzymania bez narażania ich zdrowia lub dobrostanu. Przepisy unijne powinny również gwarantować, że realizacja stażu będzie oparta o pisemną umowę zawartą między stronami przed jego rozpoczęciem. Unijne przepisy powinny ustanowić przy tym wymóg, aby czas realizacji stażu był określony i ograniczony, bez możliwości przedłużenia lub powtórzenia,chyba że jest to należycie uzasadnione obiektywnymi powodami. Przepisy dyrektywy muszą także ustanowić prawo stażystów do odpowiedniej ochrony socjalnej.
Jeśli zakładamy, że przepisy unijne pozwolą aby układy zbiorowe będą mogły dokonać zmian w regulacjach dotyczących staży, to tylko jako instrumenty poprawy a nie pogorszenia warunków pracy stażystów i wszystkich pracowników. Ponadto uważamy, że związki zawodowe powinny mieć prawo do angażowania się w postępowania sądowe lub administracyjne w celu egzekwowania praw i obowiązków wynikających z dyrektywy w sprawie stażystów oraz działać, za zgodą stażystów, w ich imieniu w przypadku naruszenia praw i obowiązków.
Wskazaliśmy, że zapewnienie stażystom w praktyce należytej ochrony wymaga, aby państwa członkowskie były zobowiązane przez prawo unijne do zapewnienia organom kontrolnym wystarczających zasobów ludzkich, prawnych, technicznych i finansowych do przeprowadzania skutecznych kontroli i inspekcji w obszarze zgodności działań pracodawców z prawem i przeciwdziałania nadużyciom. Elementem tych zasobów muszą być także kompetencje do nakładania skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających kar.
(KP)
