Od 2021 roku ZUS zbiera dane o umowach o dzieło. Dane z Rejestru umów o dzieło pozwalają na prześledzenie głównych cech zarówno podmiotów zawierających takie umowy jak i charakterystyk osób, które je wykonują. Liczba zawieranych umów o dzieło wykazuje lekko spadkowy trend.
Michał Polakowski, specjalista ds. polityki społecznej OPZZ
Od 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zbiera dane o umowach o dzieło. Rejestr umów o dzieło jest unikalnym źródłem informacji o tej nietypowej formie zatrudnienia i pozwala prześledzić skalę jej używania. Pomiędzy 2021 i 2023 rokiem systematycznie rosła liczba złożonych formularzy RUD – w 2021 roku było to 1.135 mln., w 2022 1.166 mln. a w 2023 roku 1.216 mln. formularzy. Co ciekawe, w okresie tym nastąpił spadek wykazywanych umów o dzieło z 1,717 mln. do 1.617 mln. Jeśli chodzi o liczbę unikalnych wykonawców (jedna osoba może wykonać więcej niż jedną umowę), pomiędzy 2021 i 2023 nastąpił niewielki wzrost ich liczby z 335 tysięcy do 345 tysięcy. Utrzymuje się także lekka przewaga mężczyzn wśród osób wykonujących umowy – stanowią oni 52 proc. - 53 proc. wykonawców w zależności od roku. Największa liczba wykonawców umów o dzieło znajduje w przedziale wiekowym 30-39 lat.
Województwem, w którym odnotowano największą liczbę płatników ale także wykonawców umów jest mazowieckie. Interesującym aspektem umów o dzieło jest okres na który są zawierane. Dominują umowy zawierane na 1-9 dni, chociaż ich liczba zmalała o około 150 tysięcy pomiędzy 2021 (1,198 mln.) i 2023 rokiem (1,043 mln.). Co ciekawe, wzrosła liczba umów wykonywanych przez 30 dni i więcej z 249 tysięcy do 298 tysięcy w analogicznym okresie. Największa liczba umów o dzieło była zawierana przez podmioty prowadzące działalność w zakresie informacji i komunikacji. Szczególną kategorią osób wykonujących umowę o dzieło są cudzoziemcy – grupa narażona na zatrudnienie na podstawie atypowych form. W latach 2021-2023 cudzoziemcy stanowili 6,75 proc. wszystkich wykonawców. Jeśli chodzi o narodowość, dominowały osoby pochodzące z Ukrainy i Białorusi.
ZUS opublikował także dane cząstkowe za pierwszą połowę 2024 roku. W porównaniu do pierwszej połowy lat 2021-2023, spadła liczba wykonawców, zgłaszających podmiotów czy też liczby samych umów. Na przykład, w pierwszej połowie 2024 roku zgłoszono 696 tysięcy umów, podczas gdy w analogicznym okresie 2023 było to 848 tysięcy, w 2022 roku 828 tysięcy, zaś w pierwszych dwóch kwartałach 2021 roku – 707 tysięcy.
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych postuluje ograniczenie używania umów cywilnoprawnych w sytuacji gdy zachodzą przesłanki zatrudnienia na umowę o pracę. Ponadto, OPZZ od wielu lat podkreśla negatywne skutki braku oskładkowania umów o dzieło dla wykonawców. Warto podkreślić, że ograniczenie segmentacji pracy, w tym oskładkowanie umów o dzieło jest jednym z kamieni milowych zapisanych w Krajowym Programie Odbudowy.
(mp)
