Podzespół problemowy ds. reformy polityki rynku pracy Rady Dialogu Społecznego (RDS) funkcjonuje w ramach Zespołu ds. polityki gospodarczej i rynku pracy. Podczas posiedzeń Podzespołu w latach 2022-2023 poruszano przede wszystkim tematy, takie jak: nadzór partnerów społecznych nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców (UD400) czy Stanowisko WRDS w Województwie Małopolskim ws. polityki migracyjnej państwa i przyjęcia rozwiązań zmierzających do ułatwienia uzyskania pozwolenia na pobyt i prace pracownikom z krajów trzecich


Katarzyna Duda, Wydział Polityki Społecznej OPZZ

Nadzór partnerów społecznych nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

OPZZ negatywnie ocenia utrzymywanie obniżonej wysokości obowiązkowej składki na Fundusz Pracy, która ma wynosić 1,0 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, określonej w art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Znaczące obniżenie składki na Fundusz Pracy, które nastąpiło w 2021 r. będzie skutkować negatywnymi konsekwencjami dla struktury zadań i wydatków Funduszu, co może mieć dalsze negatywne konsekwencje związane z realizacją aktywnych polityk rynku pracy. Utrzymywanie tak niskiej podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy, który służy przeciwdziałaniu bezrobociu i łagodzeniu jego skutków, nie jest zrozumiałe również w kontekście rażąco niskiej wysokości zasiłków dla bezrobotnych, która wymaga podniesienia. Stąd OPZZ przypomina o postulacie przywrócenia składki na Fundusz Pracy do wysokości 2,45 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przy jednoczesnym niepodwyższaniu obciążeń składkowych pracowników. Krytycznie należy ocenić utrwalaną tendencję wydatkowania środków Funduszu Pracy na inne niż ustawowe cele, przykładowo, finansowanie rządowych planów wydatkowania środków z FP na Pracownicze Plany Kapitałowe.

OPZZ zwróciło uwagę na wniosek Rady Rynku Pracy do Rady Dialogu Społecznego o zajęcie się tematyką nadzoru partnerów społecznych nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zaznaczono, że w przeszłości partnerzy społeczni, wraz z ówczesnym Ministrem ds. Rozwoju, Pracy i Technologii, Panem Jarosławem Gowinem, przygotowywali Pakt Społeczny, który mógłby być pomocny w pracach nadzorem partnerów społecznych nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W związki z tym zaproponowano powołanie Rady Funduszu Pracy i Rady Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, w której mieliby zasiadać przedstawiciele organizacji związkowe i organizacje pracodawców zgodnie z ustawą o RDS i innych instytucjach dialogu społecznego z prawem do głosu.

Rady Funduszu odpowiadałyby za zatwierdzanie planów Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Głosowania w sprawie partnerów finansowych mogłyby odbywać się na zasadach analogicznych do głosowań partnerów społecznych w RDS. Przed powołaniem Rady Funduszu zostałby przeprowadzony audyt stanu finansowego każdego funduszu, z którym zostaną zapoznani partnerzy społeczni. Odpowiednie zapisy w przedmiocie funkcjonowania i uprawnienia Rad Funduszy zostałyby umieszczone w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz w ustawie o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zapewniałoby obsługę biurową i środki techniczne związane z działalnością Rad Funduszy. Od 2023 r. nastąpiłoby przywrócenie wysokości składki na fundusz pracy do poziomu 2,45% i bez zgody Rady Fundusz nie byłoby możliwości obniżenia składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Strona rządowa podkreśliła, że w zgłoszonych propozycjach partnerów społecznych nie została zaproponowana pewna odpowiedzialność w przedmiotowej sprawie. Ponadto podkreślono rolę Rady Dialogu Społecznego i Rady Rynku Pracy jako instytucji opiniodawczo - doradczych, które uczestniczą w pewnym zakresie w nadzorze nad działalnością Funduszy. Podano przykłady nadzoru w przypadku Rady Rynku Pracy, a w przypadku RDS wskazano, że pełni ona ważną rolę przy opiniowaniu wieloletniego planu finansowania państwa i innych projektów ustaw związanych z finansami. Zauważono ponadto, że z punktu widzenia resortu odpowiedzialnego za dystrybucję funduszy, ważne jest, by proces decyzyjny w tej sprawie nie był przedłużany przez proces nadmiernych konsultacji społecznych.

Ustalono, że do 15 stycznia 2023 roku członkowie zespołu wypowiedzą się, które z przedstawionych propozycji, co do kierunków proponowanej ustawy nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wydają się najbardziej korzystne.

Projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców

W wyniku oceny funkcjonowania przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w ciągu ostatnich kilku lat jej obowiązywania, zdiagnozowano następujące problemy dotyczące stosowania przepisów w zakresie zatrudniania cudzoziemców:

a) przedłużające się procedury (wydanie przez wojewodę zezwolenia na pracę zajmuje przeciętnie około 50 dni, natomiast procedury realizowane przez powiatowe urzędy pracy w sprawach dotyczących zezwoleń na pracę sezonową i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi zajmują z reguły 7-9 dni),

b) brak możliwości weryfikacji, czy wniosek o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi jest składany w celu zatrudnienia cudzoziemca (wysokie prawdopodobieństwo, że znaczna część postępowań nie prowadzi do zaspokojenia realnych potrzeb kadrowych w gospodarce),

c) brak regulacji dotyczących wykreślania z ewidencji omyłkowo wpisanych lub zbędnych oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi,

d) brak przejrzystości przepisów określających grupy cudzoziemców mających dostęp do rynku pracy, utrudniająca funkcjonowanie pracodawców i cudzoziemców.

Projekt ustawy jest elementem reformy Krajowego Planu Odbudowy. Aktualnym wyzwaniem dla rynku pracy w Polsce był napływ obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Do Polski przybyło wówczas ponad 2,5 mln obywateli Ukrainy. Nie wiadomo jaki będzie przebieg inwazji rosyjskiej na Ukrainie i jak szybko obywatele Ukrainy będą mogli wrócić do swojej ojczyzny, dlatego też kluczowe jest wprowadzenie przepisów, które pozwolą służbom zatrudnienia na szybkie reagowanie na problemy i wyzwania pojawiające się na rynku pracy.

Projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców oparty był na tych samych, podstawowych założeniach dotyczących dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy, jakie są określone w obecnie obowiązujących przepisach (swobodny dostęp do rynku pracy dla określonych grup cudzoziemców oraz ograniczone prawo do podejmowania i wykonywania pracy na warunkach określonych w udzielonym zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy w związku z pracą). Brzmienie części przepisów będzie odbiegało od przepisów obecnie obowiązujących, aby ułatwić ich przestrzeganie i stosowanie. Projekt zawierał przepisy pozwalające korygować lub usuwać z obrotu prawnego omyłkowo wpisane do ewidencji lub zbędne oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.

Projekt zakłada likwidację przesłanki tzw. testu rynku pracy. Test rynku pracy jest to informacja starosty na temat możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych podmiotu powierzającego wykonanie pracy cudzoziemcowi w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy. W tym celu pracodawca zgłasza ofertę pracy na stanowisko, na którym będzie zatrudniony cudzoziemiec. Test rynku pracy zdaniem Ministerstwa stanowi utrudnienie w zatrudnianiu cudzoziemców w Polsce. OPZZ wyraziło aprobatę do zgłoszonej propozycji, jednakże z wyjątkiem regionów o wysokim bezrobociu.

W projekcie ustawy określono także kompleksowo zasady elektronicznej obsługi procesów związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, pozwalające efektywniej i szybciej prowadzić postępowania administracyjne, ograniczać nadużycia wobec cudzoziemców i przeciwdziałać negatywnym zjawiskom na rynku pracy, takim jak wypychanie Polaków z rynku pracy i zaniżanie standardów na rynku pracy.

W związku z nowelizacją ustawy w dniu 27 stycznia 2022 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zostały wydłużone oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi dla dodatkowych sześciu państw z sześciu do dwudziestu czterech miesięcy.