23 kwietnia 2024

W trakcie wczorajszego (22 kwietnia br.) posiedzenia plenarnego Rady Dialogu Społecznego skupiono się głównie na omówieniu aktualnych inicjatyw Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, strategii dotyczącej osób starszych oraz aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 roku. W posiedzeniu, obok przewodniczącej Rady Dialogu Społecznego, minister rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, uczestniczyli: wiceminister Łukasz Krasoń, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych oraz wiceminister Sebastian Gajewski. Wiceminister Łukasz Krasoń poinformował, że w trosce o aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnościami udało się rządowi wygospodarować 770 mln zł na rok 2024 i kolejny, aby dofinansowania do wynagrodzeń dla pracowników z niepełnosprawnościami wzrosły o 15 proc. Następnie przewodnicząca RDS Agnieszka Dziemianowicz-Bąk przedstawiła informacje dotyczące inicjatyw i działań ministerstwa, które aktualnie są objęte wykazem prac legislacyjnych Rady Ministrów. Szefowa ministerstwa rodziny dodatkowo zaznaczyła, że obecnie trwają prace nad zmianami w Kodeksie Pracy, które zakładają uwzględnienie do okresów zatrudniania prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto, ministerstwo pracuje nad implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej dotyczącej adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w UE. Minister Marzena Okła-Drewnowicz, odpowiedzialna za politykę senioralną, omówiła z kolei wyzwania stojące przed rynkiem usług wspierających osoby starsze w Polsce oraz proponowane przez rząd rozwiązania mające na celu ich wsparcie. Zwróciła uwagę na perspektywę demograficzną i starzenie się społeczeństwa. Realnym do wprowadzenia rozwiązaniem systemowym w obszarze opieki nad osobami starszymi, ale i wymagającymi opieki oraz niesamodzielnymi będzie bon senioralny czyli świadczenie pozwalające na sfinansowanie usługi wsparcia o charakterze opiekuńczym w miejscu zamieszkania seniora. Minister przedstawiła także konieczność zmian w sektorze opieki, zwłaszcza w systemie kształcenia kadr, uprządkowania bazy placówek i ich finansowania. Szczegóły rozwiązań będą znane w III kwartale br. Przedstawiciele OPZZ oraz członkowie RDS, wraz z przewodniczącym OPZZ, zwrócili uwagę na konieczność powrotu do dyskusji w ramach zespołów problemowych RDS odnośnie rozwiązań zawartych w Porozumieniu strony społecznej RDS na rzecz aktywnego starzenia się z 8 czerwca 2020 r., zasadność ponad resortowej dyskusji na temat polityki senioralnej państwa, otwartość na dialog w obszarze pomocy społecznej i opieki z wykorzystaniem dotychczasowych prac Trójstronnego Branżowego Zespołu ds. Pomocy Społecznej.  W ocenie OPZZ niezbędne jest także uporządkowanie systemu opieki długoterminowej w Polsce. Następnie Ministerstwo Klimatu i Środowiska zaprezentowało informację na temat aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 roku (KPEiK). Przewodniczący OPZZ Piotr Ostrowski, oceniając Krajowy Plan Energii i Klimatu, wskazał, że pierwsza część aktualizacji KPEiK została przesłana Komisji Europejskiej bez konsultacji ze stroną społeczną, co należy ocenić negatywnie. O istnieniu KPEiK OPZZ dowiedziało się od Komisji Europejskiej a nie od przedstawicieli polskiego rządu. W związku z tym całą sytuację uważamy za naganną. KPEiK budzi wiele pytań i wątpliwości, zwłaszcza w kontekście drastycznych zmian planowanych w sektorze energetycznym. Przejście z udziału węgla w produkcji energii na poziomie 61% w 2023 roku do zaledwie 29% w ciągu zaledwie 6 lat, zwłaszcza poprzez szybki spadek udziału węgla brunatnego już od 2025 roku, jest wyzwaniem o ogromnej skali. Dodatkowo, liczba pracowników zatrudnionych w wydobyciu węgla oraz w elektrowniach i branżach zależnych sięgająca kilkuset tysięcy osób, sprawiają, że planowane zmiany wywołują uzasadnione obawy o los tych pracowników. Planowane działania są gwałtowne i znacznie różnią się od dotychczas obowiązujących zapisów Polityki Energetycznej Polski do roku 2040. Budzą też uzasadnione obawy o los setek tysięcy pracowników, tym bardziej, że dedykowane wsparcie dla regionów węglowych ujmuje tylko obszary objęte unijnymi Funduszami Sprawiedliwej Transformacji, a nie obejmuje pozostałych jak choćby rejon Bogatyni czy Zagłębia Lubelskiego. Piotr Ostrowski podkreślił, że rosnące ceny uprawnień do emisji oraz zaplanowane rozszerzenie systemu ETS na kolejne branże jak transport czy budownictwo, jak również wprowadzanie w życie mechanizmu CBAM wiążą się z rosnącymi kosztami dla przemysłów emisyjnych np. hutnictwa, produkcji chemicznej czy cementowej. Stanowi to zagrożenia dla funkcjonowania przemysłu w Polsce, który w naszym kraju odpowiada za większą część PKB niż średnia unijna i generuje 27% wszystkich miejsc pracy w kraju. W tej sytuacji rozsądnym byłoby połączenie planowania polityk klimatyczno-energetycznych z polityką przemysłową państwa. Polityka przemysłowa Polski niestety nie istnieje, a my jako OPZZ od lat wnioskujemy o jej stworzenie i zwiększenie roli państwa i strony społecznej w planowaniu strategii w tym zakresie. Inną kwestią budzącą obawy OPZZ jest m.in. niemal dwukrotny wzrost ilości produkcji energii z gazu planowany na rok 2030 względem stanu na rok 2023 (z 16,5 na 31,9 TWh). Rodzi to pytania o dostępność surowca, którego nie mamy w takich ilościach na terenie kraju, a możliwości jego sprowadzania oraz ceny stały się znacznie mniej pewne po napaści Rosji na Ukrainę w 2022 roku. OPZZ oczekuje, że dalszy proces tworzenia KPEiK będzie transparentny i prowadzony z udziałem związków zawodowych. Leży to bowiem w interesie strony rządowej, ponieważ jak pokazuje historia, żaden strategiczny plan państwa bez uzyskania akceptacji strony społecznej nie ma szans na pełną realizację.

08 kwietnia 2024

Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ) zwróciło się do Rady Dialogu Społecznego (RDS) z wnioskiem o zwołanie posiedzenia Zespołu problemowego ds. polityki gospodarczej i rynku pracy Rady Dialogu Społecznego w celu omówienia aktualnych problemów i wyzwań, przed którymi stoi Poczta Polska S.A. Norbert Kusiak, dyrektor Wydziału Polityki Gospodarczej W piśmie do RDS Barbara Popielarz, wiceprzewodnicząca OPZZ przypomniała, że sytuacja finansowa Poczty Polskiej S.A. od dłuższego czasu budzi zaniepokojenie OPZZ. Wielokrotnie alarmowaliśmy stronę rządową o problemach w tej spółce, zgłaszając konieczność podjęcia natychmiastowych działań w celu rozwiązania trudności, z którymi boryka się Poczta Polska S.A. Wniosek OPZZ do RDS został skierowany na prośbę Związku Zawodowego Pracowników Poczty Polskiej – organizacji członkowskiej OPZZ, która alarmuje, że planowane zmniejszenie zatrudnienia w Poczcie Polskiej S.A. będzie znacznie wyższe aniżeli przewiduje „Projekt planu zatrudnienia i wynagrodzeń osobowych dla Poczty Polskiej S.A. na 2024 rok” tj. 5024,18 etatów średniorocznie, co w rzeczywistości oznacza nawet 10 000 pracowników. Dodać należy, że na koniec 2023 r. w PP S.A. pracowało około 63 000 pracowników. Najważniejszym priorytetem obecnie jest wypłata spółce rekompensaty za straty poniesione w związku z wykonywaniem przez Pocztę Polską S.A. usług powszechnych. Dodatkowo, nadal nieuregulowana pozostaje sprawa niskich płac. Od wielu lat, wraz ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia za pracę, następuje drastyczne spłaszczenie wynagrodzeń. Aktualnie, 50 000 osób (co stanowi 80 proc. ogółu pracowników) otrzymuje na umowie o pracę stawkę zasadniczą w wysokości 4023 zł brutto, do której doliczana jest premia, aby uzyskać kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę (4 242 zł). Jeżeli pracownik nie osiąga premii to zostaje mu wypłacony dodatek wyrównawczy. Z powodu bardzo złego wyniku finansowego Poczty Polskiej S.A. na koniec 2023 r., spółka wstrzymała zatrudnienie, co doprowadziło do powstania ogromnych braków etatowych. Sytuacja ta wywołała zapaść organizacyjną i procesową w firmie, co z kolei wywołało szereg problemów operacyjnych. Wynagrodzenie zasadnicze poniżej wysokości płacy minimalnej spowodowało poważne konsekwencje dla pracowników i funkcjonowania firmy. W rezultacie pojawiła się duża liczba nieobsadzonych wakatów, co spowodowało dodatkowe obciążenie pracą obecnie zatrudnionych. Pocztowcy zostali zmuszeni do pracy na kilku rejonach jednocześnie, aby zastąpić niezatrudnionych, chorych i przebywających na urlopach. Sytuacja ta obrazuje, że istnieje pilna potrzeba rozwiązania problemów finansowych i organizacyjnych w Poczcie Polskiej S.A., aby zapewnić stabilność oraz efektywne funkcjonowanie firmy.

16 lutego 2024

                              Posiedzenie Trójstronnego Zespołu ds. Ochrony Zdrowia pod przewodnictwem nowego wiceministra zdrowia odpowiedzialnego za dialog społeczny Marka Kosa odbyło się 13 lutego br. Finansowanie systemu i wynagrodzenia pracowników zdominowały tematykę spotkania. Renata Górna, dyrektor Wydziału Polityki Społecznej OPZZ Perspektywa finansowania ochrony zdrowia w latach 2024-27 oraz priorytety w obszarze ochrony zdrowia Prezydencji Polski w UE w pierwszym półroczu 2025 r.,  to kontynuacja dyskusji z poprzednich spotkań. Nadal aktualnym hasłem Prezydencji Polski pozostaje ,,Budowanie nowoczesnych systemów ochrony zdrowia i zdrowia publicznego w oparciu o dowody’’. Przypomniano, że rok 2024 jest kolejnym rokiem wzrostu nakładów na opiekę zdrowotną – zgodnie z ustawą wskaźnik minimalnych nakładów na opiekę zdrowotną (proc. PKB) ulega podwyższeniu z 6 proc (2023) do 6,2 proc. w roku bieżącym., co nominalnie oznacza ponad 195 mld zł publicznych wydatków na ochronę zdrowia. W dyskusji w tej części partnerzy społeczni wskazywali jednak na potrzebę większej przejrzystości w przekazywaniu informacji o wydatkach publicznych na zdrowie i ich strukturze w kolejnych latach oraz roli edukacji zdrowotnej pacjentów w ponoszonych wydatkach na leczenie. Omawiając perspektywę wdrażania ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych w roku bieżącym poruszano kwestie konieczności zapewnienia zbieżności terminów wydawania przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji wycen świadczeń zdrowotnych gwarantujących podjęcie ustawowych negocjacji płacowych przed kolejną, lipcową podwyżką wynagrodzeń pracowników ochrony zdrowia. Rozmawialiśmy także o kondycji finansowej szpitali, skali umów cywilnoprawnych, outsourcingu usług w ochronie zdrowia. Państwowa Inspekcja Pracy przekazała informację o skali skarg pracowniczych w realizacji ustawy płacowej; liczba nieprawidłowości nie wzrasta w stosunku do roku poprzedniego (95 skarg w skali całego kraju), a ich zakres dotyczy najczęściej niewłaściwej kwalifikacji pracowników do poszczególnych grup wzrostu współczynników pracy, różnicowania wynagrodzeń na tych samych stanowiskach czy nieuznawania kwalifikacji pracowników związanych z posiadanym wykształceniem. Każda z organizacji zgłosiła tematy do planu pracy Zespołu na najbliższe miesiące. Dla OPZZ wciąż aktualne i nierozwiązane zostają obszary problemowe dotyczące m.in. pracowników niewykonujących zawodu medycznego, pracowników medycznych w systemie pomocy społecznej, kondycji lecznictwa uzdrowiskowego w systemie ochrony zdrowia czy zachodzących zmian demograficznych w zakresie opieki nad osobami starszymi. W posiedzeniu Trójstronnego Zespołu ds. Ochrony Zdrowia brali udział członkowie rekomendowani przez OPZZ: Tomasz Dybek (Ogólnopolski ZZ Pracowników Fizjoterapii), Maria Miklińska (Federacja ZZ Pracowników Ochrony Zdrowia i Pomocy Społecznej), eksperci branżowi i Renata Górna z Biura OPZZ. (RG)

09 października 2023

Podzespół problemowy ds. reformy polityki rynku pracy Rady Dialogu Społecznego (RDS) funkcjonuje w ramach Zespołu ds. polityki gospodarczej i rynku pracy. Podczas posiedzeń Podzespołu w latach 2022-2023 poruszano przede wszystkim tematy, takie jak: nadzór partnerów społecznych nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców (UD400) czy Stanowisko WRDS w Województwie Małopolskim ws. polityki migracyjnej państwa i przyjęcia rozwiązań zmierzających do ułatwienia uzyskania pozwolenia na pobyt i prace pracownikom z krajów trzecich Katarzyna Duda, Wydział Polityki Społecznej OPZZ Nadzór partnerów społecznych nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych OPZZ negatywnie ocenia utrzymywanie obniżonej wysokości obowiązkowej składki na Fundusz Pracy, która ma wynosić 1,0 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, określonej w art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Znaczące obniżenie składki na Fundusz Pracy, które nastąpiło w 2021 r. będzie skutkować negatywnymi konsekwencjami dla struktury zadań i wydatków Funduszu, co może mieć dalsze negatywne konsekwencje związane z realizacją aktywnych polityk rynku pracy. Utrzymywanie tak niskiej podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy, który służy przeciwdziałaniu bezrobociu i łagodzeniu jego skutków, nie jest zrozumiałe również w kontekście rażąco niskiej wysokości zasiłków dla bezrobotnych, która wymaga podniesienia. Stąd OPZZ przypomina o postulacie przywrócenia składki na Fundusz Pracy do wysokości 2,45 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przy jednoczesnym niepodwyższaniu obciążeń składkowych pracowników. Krytycznie należy ocenić utrwalaną tendencję wydatkowania środków Funduszu Pracy na inne niż ustawowe cele, przykładowo, finansowanie rządowych planów wydatkowania środków z FP na Pracownicze Plany Kapitałowe. OPZZ zwróciło uwagę na wniosek Rady Rynku Pracy do Rady Dialogu Społecznego o zajęcie się tematyką nadzoru partnerów społecznych nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zaznaczono, że w przeszłości partnerzy społeczni, wraz z ówczesnym Ministrem ds. Rozwoju, Pracy i Technologii, Panem Jarosławem Gowinem, przygotowywali Pakt Społeczny, który mógłby być pomocny w pracach nadzorem partnerów społecznych nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W związki z tym zaproponowano powołanie Rady Funduszu Pracy i Rady Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, w której mieliby zasiadać przedstawiciele organizacji związkowe i organizacje pracodawców zgodnie z ustawą o RDS i innych instytucjach dialogu społecznego z prawem do głosu. Rady Funduszu odpowiadałyby za zatwierdzanie planów Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Głosowania w sprawie partnerów finansowych mogłyby odbywać się na zasadach analogicznych do głosowań partnerów społecznych w RDS. Przed powołaniem Rady Funduszu zostałby przeprowadzony audyt stanu finansowego każdego funduszu, z którym zostaną zapoznani partnerzy społeczni. Odpowiednie zapisy w przedmiocie funkcjonowania i uprawnienia Rad Funduszy zostałyby umieszczone w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz w ustawie o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zapewniałoby obsługę biurową i środki techniczne związane z działalnością Rad Funduszy. Od 2023 r. nastąpiłoby przywrócenie wysokości składki na fundusz pracy do poziomu 2,45% i bez zgody Rady Fundusz nie byłoby możliwości obniżenia składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Strona rządowa podkreśliła, że w zgłoszonych propozycjach partnerów społecznych nie została zaproponowana pewna odpowiedzialność w przedmiotowej sprawie. Ponadto podkreślono rolę Rady Dialogu Społecznego i Rady Rynku Pracy jako instytucji opiniodawczo - doradczych, które uczestniczą w pewnym zakresie w nadzorze nad działalnością Funduszy. Podano przykłady nadzoru w przypadku Rady Rynku Pracy, a w przypadku RDS wskazano, że pełni ona ważną rolę przy opiniowaniu wieloletniego planu finansowania państwa i innych projektów ustaw związanych z finansami. Zauważono ponadto, że z punktu widzenia resortu odpowiedzialnego za dystrybucję funduszy, ważne jest, by proces decyzyjny w tej sprawie nie był przedłużany przez proces nadmiernych konsultacji społecznych. Ustalono, że do 15 stycznia 2023 roku członkowie zespołu wypowiedzą się, które z przedstawionych propozycji, co do kierunków proponowanej ustawy nad Funduszem Pracy i Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wydają się najbardziej korzystne. Projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców W wyniku oceny funkcjonowania przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w ciągu ostatnich kilku lat jej obowiązywania, zdiagnozowano następujące problemy dotyczące stosowania przepisów w zakresie zatrudniania cudzoziemców: a) przedłużające się procedury (wydanie przez wojewodę zezwolenia na pracę zajmuje przeciętnie około 50 dni, natomiast procedury realizowane przez powiatowe urzędy pracy w sprawach dotyczących zezwoleń na pracę sezonową i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi zajmują z reguły 7-9 dni), b) brak możliwości weryfikacji, czy wniosek o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi jest składany w celu zatrudnienia cudzoziemca (wysokie prawdopodobieństwo, że znaczna część postępowań nie prowadzi do zaspokojenia realnych potrzeb kadrowych w gospodarce), c) brak regulacji dotyczących wykreślania z ewidencji omyłkowo wpisanych lub zbędnych oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, d) brak przejrzystości przepisów określających grupy cudzoziemców mających dostęp do rynku pracy, utrudniająca funkcjonowanie pracodawców i cudzoziemców. Projekt ustawy jest elementem reformy Krajowego Planu Odbudowy. Aktualnym wyzwaniem dla rynku pracy w Polsce był napływ obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Do Polski przybyło wówczas ponad 2,5 mln obywateli Ukrainy. Nie wiadomo jaki będzie przebieg inwazji rosyjskiej na Ukrainie i jak szybko obywatele Ukrainy będą mogli wrócić do swojej ojczyzny, dlatego też kluczowe jest wprowadzenie przepisów, które pozwolą służbom zatrudnienia na szybkie reagowanie na problemy i wyzwania pojawiające się na rynku pracy. Projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców oparty był na tych samych, podstawowych założeniach dotyczących dostępu cudzoziemców do polskiego rynku pracy, jakie są określone w obecnie obowiązujących przepisach (swobodny dostęp do rynku pracy dla określonych grup cudzoziemców oraz ograniczone prawo do podejmowania i wykonywania pracy na warunkach określonych w udzielonym zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy w związku z pracą). Brzmienie części przepisów będzie odbiegało od przepisów obecnie obowiązujących, aby ułatwić ich przestrzeganie i stosowanie. Projekt zawierał przepisy pozwalające korygować lub usuwać z obrotu prawnego omyłkowo wpisane do ewidencji lub zbędne oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Projekt zakłada likwidację przesłanki tzw. testu rynku pracy. Test rynku pracy jest to informacja starosty na temat możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych podmiotu powierzającego wykonanie pracy cudzoziemcowi w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy. W tym celu pracodawca zgłasza ofertę pracy na stanowisko, na którym będzie zatrudniony cudzoziemiec. Test rynku pracy zdaniem Ministerstwa stanowi utrudnienie w zatrudnianiu cudzoziemców w Polsce. OPZZ wyraziło aprobatę do zgłoszonej propozycji, jednakże z wyjątkiem regionów o wysokim bezrobociu. W projekcie ustawy określono także kompleksowo zasady elektronicznej obsługi procesów związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, pozwalające efektywniej i szybciej prowadzić postępowania administracyjne, ograniczać nadużycia wobec cudzoziemców i przeciwdziałać negatywnym zjawiskom na rynku pracy, takim jak wypychanie Polaków z rynku pracy i zaniżanie standardów na rynku pracy. W związku z nowelizacją ustawy w dniu 27 stycznia 2022 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zostały wydłużone oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi dla dodatkowych sześciu państw z sześciu do dwudziestu czterech miesięcy. 

10 czerwca 2022

Szef OPZZ, przewodniczący Rady Dialogu Społecznego (RDS) Andrzej Radzikowski był gościem uczestników związkowego szkolenia w Szklarskiej Porębie. Biuro Prasowe OPZZ Organizatorem cyklicznych szkoleń w karkonoskim uzdrowisku jest Rada OPZZ Woj. Dolnośląskiego, a ich gospodarzem przewodniczący Rady – Andrzej Otręba. 8 czerwca br. w Ośrodku Wypoczynkowym Sudety, szef OPZZ rozmawiał ze związkowcami z dolnośląskich zakładów pracy. Jako przewodniczący RDS, przybliżył problematykę prac Rady. Skupił się na najbardziej palących problemach: inflacji, drożyźnie, rosnącym oprocentowaniu rat kredytów. Mówił o propozycjach rozwiązań składanych przez stronę związkową na forum RDS. Przewodniczącemu konfederacji towarzyszyła Renata Górna, dyrektor Wydziału Polityki Społecznej, Rynku Pracy, Ubezpieczeń i Zdrowia w centrali OPZZ, która omówiła wybrane zagadnienia z obszaru polityki społecznej i usług publicznych.