18 września obchodzimy Międzynarodowy Dzień Równej Płacy. Jego rolą jest zwrócenie uwagi na niesprawiedliwy system wynagrodzeń kobiet i mężczyzn, który różnicuje ich płace za tą samą pracę (lub pracę o tej samej wartości) z uwagi na płeć oraz potrzebę przeciwdziałania temu zjawisku jako niezgodnego z prawem. To zróżnicowanie wynagrodzeń tak zwana luka płacowa, której nie da się uzasadnić żadnymi obiektywnymi kryteriami, płace kobiet i mężczyzn są różne tylko ze względu na płeć.

Prawo jest stanowcze…

Prawo dostarcza nam wielu przepisów wskazujących na zakaz dyskryminacji płacowej i obowiązek równego wynagradzania pracowników za tą samą pracę. Prawo międzynarodowe i krajowe przewiduje również szereg obowiązków dla państwa i pracodawców mających na celu wyrównywanie nierówności i zapobieganie płacowym praktykom dyskryminacyjnym, w tym ze względu na płeć. Wyrażone są one jako główna wartość UE np. w art. 157 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz innych dokumentach prawodawczych takich jak:  Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (Cel 8: Wzrost gospodarczy i godna praca), Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) i polskiej Konstytucji.

… a praktyka nieskuteczna

Niestety nadal istnieje spora różnica miedzy płacami kobiet i mężczyzn za pracę o tej samej wartości. Przepisy zakazujące dyskryminacji nie są przestrzegane. Do chwili obecnej, pomimo działań na rzecz wzmocnienia pozycji kobiet na rynku pracy, w dalszym ciągu utrzymuje się ich strukturalne nierówne traktowanie.

Szacuje się, że luka płacowa wynosi około 20 % w skali globalnej i około 14% w Europie.  W Polsce zaś wynosi ona według Eurostatu 4,5% jednak informacja ta obarczona jest mankamentami, które powodują że prawdziwa skala luki płacowej nie jest w niej uwidoczniona. P różnicach płacowych pisaliśmy TUTAJ)

OPZZ od wielu lat wskazuje, że ustawodawstwo polskie nie chroni pracowników przed dyskryminacją płacową w sposób wystarczający oraz działania państwa skierowane na wyrównanie różnic między wynagrodzeniem kobiet i mężczyzn za tę samą pracę lub pracę o tej samej wartości nie zapewniają pracownikom skutecznej ochrony w tym zakresie. Również z tego względu OPZZ włączyło się na poziomie europejskim w prace nad dyrektywą dotyczącą przejrzystości wynagrodzeń, która weszła w życie w kwietniu 2023 r.  Uchwalenie dyrektywy (jej tekst znajdziesz TUTAJ)  uznajemy sukces europejskich związków zawodowych.

Co możemy zrobić?

OPZZ apeluje o szybką implementację dyrektywy do porządku krajowego, na którą czas mamy co prawda do 2026 r. Uważamy jednak, że przestrzegania prawa w obszarze równego wynagradzania wymaga pilnych działań. OPZZ włączy się w prace nad dostosowaniem przepisów krajowych na rzecz urzeczywistnienia prawa do transparentnych, precyzyjnych i sprawiedliwych mechanizmów kształtowania wynagrodzeń i zasad płacowych, sprzyjających równości płac w prawie krajowym. 

Niezależnie od tego już teraz związki zawodowe mogą pytać swoich pracodawców o informację dotyczącą poziomu wynagrodzeń w określonych kategoriach pracowników w podziale na płeć. Informacje te mogą stanowić podstawę do działań organizacji związkowych na rzecz wyrównania luki płacowej na poziomie przedsiębiorstwa czy zakładu pracy (np. urzędu). Zachęcamy do takich działań organizacje związkowe zrzeszone w OPZZ!

(MCH, KP)