W chwili obecnej trwają konsultacje społeczne do projektu Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2009/38/WE w zakresie ustanawiania i działania europejskich rad zakładowych oraz skutecznego egzekwowania prawa do międzynarodowego informowania i konsultacji. Na podstawie uwag zgłoszonych przez członków zespołu problemowego OPZZ ds. ERZ, OPZZ postanowiło przesłać stronie rządowej następujące uwagi:

1) Do art. 4 ust. 1 – należy pozytywnie ocenić jego modyfikację. Warto jednak pamiętać, że użyte w tym przepisie sformułowanie „można zasadnie oczekiwać” wprowadza element oceny, który może być odmiennie interpretowany. Strony mogą bowiem różnie oceniać przesłanki i w efekcie to, czy pracodawca miał obowiązek przekazać informację lub przeprowadzić konsultacje, czy też takiego obowiązku nie miał. Pracodawca z założenia będzie dokonywać tej oceny ex ante, natomiast ewentualna weryfikacja będzie następowała ex post. W tej sytuacji problemem pozostaje brak skutecznej sankcji wobec pracodawcy za naruszanie obowiązku i uchylanie się od informowania/konsultacji. Samo sądowe orzeczenie potwierdzające takie zdarzenie nie wystarczy bowiem do usunięcia szkody oraz do zapobiegnięcia podobnej sytuacji w przyszłości. Uważamy, że naruszenie przepisów dyrektywy powinno stanowić podstawę do uznania czynności zarządu za wadliwą (nieważną), a sąd rozpoznający sprawę powinien mieć możliwość udzielenia zabezpieczenia przez zawieszenie skuteczności tej czynności.

2) Do art. 5 ust. 2 lit. b – zaproponowana zmiana zapisu nie dotyka największego, w naszej ocenie, problemu ze stosowaniem przepisu. Propozycja zapisu stanowi, iż liczbę członków ustala się „poprzez przyznanie każdemu państwu członkowskiemu jednego miejsca na grupę pracowników zatrudnionych w tym państwie członkowskim, reprezentującą 10 % liczby pracowników zatrudnionych we wszystkich państwach członkowskich, lub na część tej grupy”. Bardzo zbliżoną regulację zawiera Załącznik I w ust. 1 lit. c, który stanowi, że „Członków europejskiej rady zakładowej wybiera się lub powołuje proporcjonalnie do liczby pracowników zatrudnionych w każdym państwie członkowskim w przedsiębiorstwie o zasięgu wspólnotowym lub w grupie przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym, przyznając każdemu państwu członkowskiemu jedno miejsce na grupę pracowników zatrudnionych w tym państwie członkowskim reprezentującą 10 % liczby pracowników zatrudnionych we wszystkich państwach członkowskich lub na część tej grupy.” 

Ustalony mechanizm nie sprawdza się w przypadku, gdy przedsiębiorstwo/grupa przedsiębiorstw ma jednocześnie dużą liczbę pracowników w jednym państwie i małe ich grupy w wielu innych państwach. W skrajnym przypadku może się okazać, że jest 26 przedstawicieli reprezentujących małe grupy łącznie składające się na mniej niż 10 % oraz dalszych 10 przedstawicieli z państwa, w którym skupiona jest większość pracowników, łącznie 36 członków. Jednocześnie powstaje problem równości, gdyż może się okazać, że przedstawiciel z jednego państwa reprezentuje kilka osób, a przedstawiciele z tego „największego” – po kilkaset albo nawet kilka tysięcy.

3) Do art. 6 ust. 2 lit d – należy rozważyć, czy wprowadzenie możliwości ustalania formatu zebrania (np. online) nie będzie oznaczało ograniczenia stacjonarnego charakteru takich spotkań, które są najbardziej przydatne i oczekiwane przez członków ERZ.

4) Do art. 8 - postulujemy zapobieganie nadużywaniu klauzul poufności poprzez doprecyzowanie: na jakiej podstawie, w jakich okolicznościach i jak długo firma może ograniczyć prawo członków SZN i ERZ do dzielenia się informacjami z zainteresowanymi stronami (w szczególności z przedstawicielami pracowników). Wyjaśnienie jest konieczne, ponieważ kierownictwo często nie dostarcza wystarczających informacji dotyczących zasad poufności i utrudnia niezbędną komunikację na szczeblu europejskim i krajowym.

5) Do art. 8a – proponowany zapis jest niejasny. Nie wiadomo bowiem, czy podstawą do odmowy przekazania informacji mogłaby być tajemnica handlowa albo tajemnica negocjacji (gdy strony negocjacji zobowiązały się do nieujawniania informacji z niej). Jeżeli tak, to w praktyce każda istotna informacja dotycząca pracowników mogłaby być uznana za objętą wyjątkiem z tego przepisu. Jest to zatem przepis, który może zniweczyć cel zmiany.

6) Do art. 9 – zaproponowana regulacja nie wyjaśnia, czy konsultacje mogą się odbywać z inicjatywy ERZ. Wydaje się, że możliwość taka powinna istnieć, a pracodawca powinien być zobowiązany do udzielenia odpowiedzi z uzasadnieniem.

7) Projekt nie rozwiązuje problemu zdolności sądowej ERZ, a wręcz go pogłębia. Zmiany zaproponowane w art. 5 ust. 6, art. 6 ust. 2 lit f, art. 11 ust. 2 i 3 dyrektywy wskazują na to, że intencją jest zapewnienie ERZ możliwości prowadzenia sporu sądowego z organami pracodawcy celem wyegzekwowania obowiązków, jakie pracodawca ma względem rady. Jednakże dyrektywa nie wyjaśnia, czym rada jest, w szczególności nie wskazuje, że rada powinna posiadać zdolność prawną i sądową, a te są konieczne do bycia stroną postępowania sądowego. Wskazane jest doprecyzowanie, że rada powinna mieć zdolność prawną i sądową, bo bez tego wiele przepisów pozostaje martwymi. Alternatywą jest wbudowanie ERZ w strukturę organów osoby prawnej i przyznanie jej prawa do reprezentowania pracodawcy (np. zawierania umów o doradztwo) w zakresie niezbędnym do jej funkcjonowania.

8) Do art. 12 ust. 6 – należy ocenić zapis jako niezrozumiały z uwagi na użyte w nim pojęcie „osiągnięcie ideologicznego celu”.

9) Uwagi ogólne:

• Należy ustanowić na szczeblu unijnym współpracujący z państwami członkowskimi trójstronny komitet monitorujący w celu monitorowania transpozycji i niezwłocznego identyfikowania problemów na szczeblu krajowym.

• Należy doprowadzić do tego, aby wszystkie organy realizujące prawo pracowników do informacji i konsultacji na szczeblu ponadnarodowym, miały umocowanie w prawie UE oraz spełniały takie same standardy.

Kończąc, podkreśliliśmy, że jest to wstępne stanowisko OPZZ, gdyż z uwagi na 7-dniowy termin wyznaczony przez resort, nie było możliwe przeprowadzenie kompleksowej konsultacji projektu z organizacjami członkowskimi OPZZ.

Magdalena Chojnowska, Wydział Międzynarodowy OPZZ